Türkiye Jeoloji Bülteni
  • Anasayfa
  • 2001 AĞUSTOS Cilt 44 Sayı 2
Türkiye Jeoloji Bülteni

Türkiye Jeoloji Bülteni

2001 AĞUSTOS Cilt 44 Sayı 2
KAPAK
PDF Olarak Görüntüle
KÜNYE
PDF Olarak Görüntüle
İÇİNDEKİLER
PDF Olarak Görüntüle
Amasya Yöresi`ndeki Linyitli Çeltek Formasyonumun Stratigrafisi, Fasiyes Ve Çökelme Ortamı Özellikleri
Zeki Atalay
PDF Olarak Görüntüle

Öz: Çalışma alanında çok küçük yüzlekler veren Çeltek Formasyonu, en iyi Hamamözü-Alan ve Saraç köyleri; Merzifon-Yeniçeltek ile Suluova Eskiçeltek dolaylarında izlenir. Ekonomik linyit yatakları içeren formasyon kanallı, çapraz tabakalı kumtaşı, çakıllı kumtaşı, çakıltaşı, kumluçakıltaşı ile ince paralel laminah, ince tabakalı, bitki izli, yaprak, gastropod, balık ve omurgalı fosilli linyitli marn, kiltaşı ve silttaşı ardalanmasından oluşmuştur. Formasyon kendisinden yaşlı birimler üzerinde uyumsuz, tabanında yer alan Yuvala Formasyonu ile de yanal ve düşey geçişlidir. Üzerine uyumlu olarak, sığ denizel çökellerden oluşmuş Armutlu Formasyonu gelir. Çeltek Formasyonu`nun yaşı içerdiği spor-polen ve omurgalı fosillere göre Orta Eosen `dik Çeltek Formasyonu`nda ayırtlanan ve tanımlanan litofasiyesi erden A, B, C, D, I ve İ litofasiyesleri menderesli akarsu litofasiyes topluluğunu;E, F, G ve H litofasiyesleri ise gölsel litofasiyes topluluklarını oluşturmuşlardır. Menderesli akarsu litofasiyes topluluğu, tane boyu yukarı doğru incelen devresel istiflerden oluşmuştur. Herbir devresel istif kanallı kumtaşı, çakıllı kumtaşı, çakıltaşı ya da kumlu çakıltaşları ile başlayıp, taşkın ovasının kiltaşı ve silttaşları ile son bulur. Gölü oluşturan litofasiyesler, çoğunlukla menderesli akarsu litofasiyes topluluğundan taşkın ovası litofasiyesleri üzerinde izlenirler ve bunlar tekrar kanal dolgusu litofasiyesleri tarafından örtülürler. Yaklaşık 8-10 m. kalınlıkta linyit düzeyleri içeren E ve F litofasiyesleri, genel olarak ince paralel laminah, organik maddece zengin, bitki kök izli, yaprak, balık, tatlı su gastropod ve omurgalı hayvan fosilleri içerirler. E ve F Litofasiyesleri, olasılı menderesli akarsu ile ilgili tatlısu gölünün bataklık ve sığ bölümlerinde çökelmişlerdir. Çeltek Formasyonu`nun içerisinde oluştuğu göle giren akarsular, küçük ölçekli deltalar da oluşturmuşlardır (Suluova-Eskiçeltek). Gölün oluşması ile ilgili menderesli akarsuların yanal yönde yer değiştirmeleri sonucu, göl akarsu çökelleri ile dolarak kapanmıştır. Bu sırada iklim göreceli olarak kuraklaşmıştır. Tekrar nemli ve yağışlı iklime geçilmesi ile menderesli akarsularla ilgili turba içeren göller oluşmuştur (Merzifon Yeniçeltek; Suluova-Bayır ve Çukurören). Bu göller başlangıçta sığ ve bataklık özelliğinde iken, sonraları göreceli olarak derinleşmişlerdir. Orta Eosen yaşlı alüvyon yelpazesi litofasiyes toplulukları (Yuvala Formasyonu) üzerinde oluştuğu düşünülen menderesli akarsu litofasiyes topluluğunun (Çeltek Formasyonu), başlangıçta çalışma alanının batı ve kuzeybatısında (Hamamözü-Alan ve Saraç) oluşmaya başladığı, sonraları doğu, güneydoğu ve güneybatıya doğru gelişimini sürdürerek, buralarda ekonomik linyit düzeyleri içeren tatlısu göllerinin (Merzifon-Yeniçeltek; Suluova-Eskiçeltek, Bayır, Çukurören; Göynücek-Çayan) gelişmesine neden olduğu düşünülmüştür. 

  • Amasya

  • linyit

  • Çeltek Formasyonu

  • stratigrafi

  • fasiyes

  • çökelme ortamı

  • Allen, J.R.L., 1963. The classification of cross stratified units with notes on their origin: Sedimentology, 2, 93-144.

  • Allen, J.R.L., 1964. Studies in fluviatile sedimentation: six cylothems from the lower Old Red Sandstone, Anglo_Welsh Basin:Sedimentology, 3, 163-198.

  • Allen, J.R.L., 1965. Finning upward cycles in alluvial successions. Geol.J., 4, 229-246.

  • Allen, J.R.L., 1970a. Physical processes of the sedimentation. George Allen and Unwin, London, 248s.

  • Allen, J.R.L., 1970b. Studies of fluviatile sedimentation: A comparison of fining upwards cyclothems, with special reference to coarse-member composition and interpretation. J. Sed.Pet.,40,298-323.

  • Allen, P.A., 1981. Devonian Lake margin environments and processes S.E. Shetland, Scotland, J.Geol.Soc.London, 138 (1), 1-14.

  • Alp, D., 1972. Amasya yöresinin jeolojisi. İ.Ü. Fen Fak. Monografileri (Tabii İlimler kısmı), 22, 1015s (Doktora Tezi).

  • Atalay, Z., 1993. Sivas`ın batısı ve güneybatısındaki karasal Neojen çökellerinin stratigrafisi ve çökelme ortamları. C.Ü. Fen Bil. Enst.,203s. (Doktora Tezi).

  • Black, B.I, 1971. Sedimentation in the meandering River Endrick. Scott. J. Geol., 7, 93-138.

  • Blumenthal, M.M., 1937. Merzifon ve Suluova (Amasya) kömür havzasının jeolojisi: MTA Raporu Derleme, No: 7063, Ankara.

  • Cant, D.J., Walker, R.G., 1976. Development of a braided-fluvial facies model for the Devonian Battery Point Sandstone Qubec: Can-Journal Earth Sci., 13, 102-119.

  • Colleman, J.M., 1969. Brahmapudra River: Channel processes and Sedimentation. Sediment. Geol., 3, 129-239.

  • Colleman, J.M., 1981. Deltas processes and models of deposition for exploration, pp.124, Burgess publ. Co., CEPO Division, Minneapolis.

  • Colleman, J.M.. and Wright, L.D., 1975. Modern river deltas: Variability of processes and sand bodies. In: Deltas for Exploration (Ed. By MX., Broussard), pp.99-149. Houston Geol.Soc.Houston.

  • Collinson, J.D., 1966. Antidune bedding in the Namurian of Derbyshire England: Geologie Mijnb., 45, 262-264.

  • Collinson, J.D., 1969. The sedimentology of the grindslow shales and the Kinderscout Grit: a deltaic complex in the Namurian of the Northern England: Jour.Sed.Pet., 39,194-221.

  • Collinson, ID,, 1978. Alluvial sediments. In: Redding, 4. 6. (Ed.). Sedimentary Environments and Facies, 15-60, Blackwell.

  • Collinson, J.D. and Thompson, D.B., 1982. Sedimentary structures: Allenand Unvin Hd., London, 194p.

  • Çelik, Y., ve Kerey, E.Î., 1999. Domaniç Neojen Havzası kömür içerikli çökellerin litofasiyesleri ve depolanma ortamları. TJK Bildirileri Kitabı.Ankara.

  • Dean, W.E., 1981. Carbonate minerals and organic matter in sediments in modern north temperate hard-water lakesin: Recent and ancient marine redepositional environments models for exploration (Ed. By Ethridge F.M. and Flores, R.M.), p.213-231., SEPM Spec.PubL, 31, Tulsa.

  • Elliot, T., 1978. Deltas (Ed. Readind, H.G.): Sedimentary Environments and Facies, Elsevier, 97-142, NewYork.

  • Eugster, H.P. and Kelts, K., 1983. Lacustrine chemical sediments and Geomorphology (Ed. By A.S. Geoudie and P`ye), pp.321-368, Academic Press, London.

  • Eugster, H.P. and Surdam, R.C., 1973. Depositional environment of the Green River Formation Of Wyoming:A preliminary report. Bull. Geol. Soc. Am.,84, 1115-1120.

  • Eriş, E., 1966. Eosen yaşlı Çeltek (Amasya) kömürlerinin kimyasal-petrografik özellikleri, oluşum ortamı ve ekonomik potansiyelinin incelenmesi: Yük. Lis. Tezi, H.Ü., Fen. Bil. Enst., 635s., Ankara

  • Ensari, H.C., 1967. Samsun ili (Havza İlçesi) Beyviran Köyü çevresindeki A.R. 700 Nolu sahaya ait ön rapor. MTA Derleme, No. 6171, Ankara.

  • Förtsner, U., Müller, G. and Reineck, H.E., 1968. Sedimente und Sedimentgefüge des Rheindeltas im Bodensee News Jb. Miner. Abh., 109, 33-62.

  • Friend, P.F., 1965. Fluviatile sedimentary structures in the Wood by series (Devonian) of Spitsbergen: Sedimentology, 5, 39-68.

  • Genç, Ş., Kurt, Z., Küçükmen, Ö., Cevher, F., Saraç, G., Acar, Ş., Bilgi, C, Şenay, M., ve Poyraz, N., 1991. Merzifon (Amasya) dolayının jeolojisi. MTA Derleme Raporu, No, 9527.

  • Gustavson, T.C., 1978. Bed forms stratification types of modern gravel meander lobes, Nueces River, Texas. Sedimentology, 25, 401-426.

  • Gümüşsü, M., 1980. Amasya ili, Merzifon ve Suluova İlçeleri kömür jeolojisi. MTA Derleme Rapor No. 7063.Ankara.

  • Güven, A., 1980. Karabük Formasyonunun fasiyes analizi: 50 milyon yıl önceki bir akarsudelta kompleksinin izleri. Türkiye 5. Petrol Kongresi, 95-109. Ankara.

  • Hazerfan, C, 1974. (Amasya-Suluova) Çeltek kömür işletmesi civarının jeolojik raporu. MTA Derleme Rapor No. 6137. Ankara.

  • Hubert, J.F., 1977. Paleosol caliche in the Haven arkose. Connecticut: A record of semiaridity in Late Triassic/Early Jurassic time. Geology, 5: 302-304.

  • Irlitz, W., Bering, D., 1968. Havza-Ladik (Samsun) havzasının linyit etüdü. MTA Derleme Rapor No. 6049, Ankara

  • Jackson, R.G., 1976a. Large scale ripples of the Lower Wabash River:Sedimentology, v.23, p.543- 624.

  • Jackson, R.G., 1976b. Depositional models of point-bar in the Lower Wabash River, J.Sed.Pet., v.46, p.573-594.

  • Jackson, R.G., 1981. Sedimentology of Muddy fine grained channel deposits in meandering streams of the American Middle West, J.Sed.Pet., 51, 1169-1192.

  • Jopling, A.V. and Walker, R.G., 1968. Morphology and origin of ripple-drift cross lamination with examples from the Pleistocene of Massachusetts.J.Sed.Pet, 38, 971-984.

  • Kelling, G. and George, G.T., 1971. Upper Carboniferous sedimentation in the Pembrokshire coalfield. Basset, D.A., Ed., Geological excursions in South Wales and forest of Dean:240-259.

  • Kelts, K. and Hsü, K.J., 1978. Freshwater carbonate sedimentation in lakes. Cheminary, Geology, physics (Ed., by A.Lerman), pp.295-323, Springer-Verlag-Berlin.

  • Karayiğit, A.İ., Eriş, E. and Cicioğlu, E., 1996. Coal geology, chemical and petrographical characteristics and implications for coal bed methane development of subbitumious coals from the Sorgun and Suluova basins, Turkey. In: Methane and Coal Geology, Geol. Soc. Spec. Publ., No. 97, 327-340.

  • Koçyiğit, A., 1993. An example of an accretionary fore-arc basin from Northern Central Anatolia and its implications for the history of subduction of Neo-Tethys in Turkey: Geol. Soc. Amer. Bull, 103, 22-36.

  • Leeder, M. R., 1975. Pedogenic carbonate and flood sediment accretion rates: Aquantitative model for alluvial arid zone lithofacies Geol. Mag., 112,257-270.

  • Levey, R.A., 1978. Bed-form distribution and internal stratification of coarse grained point-bars, Upper Congree River,S.C.In: Fluvial Sedimentology (Ed., by A.D.Miall), pp. 105-127, Mem.Can.Soc.Petrol.Geol., 5, Calgary

  • Link, M.H. and Osborne, R.H., 1978. Lacustrine facies in the Pliocene Ridge Basins California. In: Modern and Ancient Lake Sediments (Ed., by Matter, A. and Tucker, M.E.), p. 167-187, Spec.Publ.lAS,2 Blackwell, Oxford.

  • Me Gowen, J., and Graner, L., 1970. Physiographic features and stratification types of coarse grained point-bars modern ancient examples: Sedimentology, 14, 77-111.

  • Miall, A.D., 1978. Fluvial Sedimentology: Calgary, Canadian Soc.Petrol.Geol.Memoirs, 859p.

  • Moody-Stuart, M., 1966. High and low sinoosity stream deposits with example from the Devonianof Spitzberg: Jour. Sed. Petrology, 36, 1102-1117.

  • Müller, G., 1966. The new Rhine delta in Lake Constance. In: Deltas in their Geologic Framework (Ed. By L. Shirley), pp.l08-124,Geol. Soc. Houston.

  • Özcan, A., Erkan, A., Keskin, E., Oral, A., Özer, S., Sümengen, S., ve Tekeli, O., 1980. Kuzey Anadolu Fayı ile Kırşehir Masifi arasında kalan bölgenin temel jeolojisi. MTA Derleme Rapor No. 6722.

  • Özdemir, İ. ve Pekmezci, F., 1983. Suluova (Amasya îli) Çeltek linyit sahalarının sondajlı kömür arama raporu. MTÂ Derleme Rapor No. 7396.

  • Picard, M.D. and High, L. R., SR, 1972. Criteria for recognizing lacustirine rocks. In:Recognition of Ancient Sedimentary Environments (Ed. By l.K. Pigby and W. K. Hamblin). pp.108-145.Spec. Publ. Soc. Econ. Paleont. Miner., 16,Tulsa.

  • Picard, M. D. and High, L.G.,1981. Physical Stratigraphy of Ancient Lacustrine Deposits.In: Recent and Ancient Nonmarine Depositional Environments: Models far Exploration. (Eds. F. G. Ethridge and R. M. Flores). Soc. Econ. Pal. And Min. Sp.Pub.31,233-259.

  • Power, W., 1961. Back set beds in the Co co Formation, Inyo Country, California: Jour., Sed., Pet., 31:603-607.

  • Reading, H. G., 1978. Facies: Sedimantary Environments and Facies. (Reading, H. G. Ed.)`da, 4-14, Oxford, London, Edinburg,Blackwell.

  • Reineck, H. E., and Singh, I. B., 1973. Depositional sedimentary environments. Berlin: Springer Verlag, Berlin, 549p

  • Reineck, H. E. and Singh, Î.B. 1975. Depositional Sedimantary Environments (2nd) Springer-Verlag, Berlin, 549.

  • Reineck, H.E. and Singh, I.B., 1980. Depositional sedimentary environments-2th Edition, 549p. Berlin Heidelberg, NewYorkSpringer-Verlag.

  • Ryder, T.R., Fauch, O.T., and Elisson, H., 1976. Early Tertiary sedimentation in the Western Uinta Basin, Utah. Geol. Soc. Amer. Bull, 87, 496-512.

  • Selley, R.C., 1985. Ancient Sedimentary Environments and Their Sub-Surface Diagnosis (Third Edition). English Language Book Society, Chapman and Hall, 317p.

  • Simons, D. B., Richardson, E.V. and Nordin, C. F., 1965. Sedimentary Structures Generated by Flow In Alluvial Channels. Middleton, G.V., ed; Primary Sedimentary Structures And Their Hydrodinamic Interpretation da: S.E.P.M. Spec.Publ, 12:34-92

  • Singh, I.B., 1972. On The Bedding In The Natural-Levec And The Point-bar Deposits Of the Gomt. River, uttar pradesh, India. Sedim. Geol. 7, 309-317.

  • Steward, D.J., 1981. A meander-belt sandstone of the Lower Cretaceous of Southern England:Sedimentology, 28, 1-20.

  • Surdam, R.C. and Stanley, K.O., 1979. Lacustrine sedimentation during the culminating phase of Eocene Lake Gosiute, Wyoming (Green River Formation). Geol. Soc. Amer. Bull., Parti, v.90,p.93-110.

  • Şenalp, M., 1981. Çankırı-Çorum havzasının Sungurlu bölgesindeki karasal formasyonların sedimentolojik incelenmesi. TJK. Bülteni, 24, 65-74.

  • Şenol, M., 1985. Yeşilyurt (Manisa-Alaşehir) bölgesindeki Orta Miyosen çökellerinin Fasiyes özellikleri: ortam analizleri ve uranyum içerikleri. MTA Doğu Akdeniz Böl. Müd., Adana (Yayımlanmamış).

  • Turner, P. and Peterson, C.E., 1979. Lacustrinehumate model sedimentologic and geochemical model for tabular uranium deposits. Bull.Am.Ass.Petrol.Geol, 63,843.

  • Türkmen, L, 1991. Elazığ doğusunda Çaybaşı Formasyonu (Üst Miyosen-Pliyosen) stratigrafisi ve sedimantolojisi. TJK Bülteni, 34-1, 45-53.

  • Tüysüz, O., 1996. Amasya ve çevresinin jeolojisi. Türkiye II. Petrol Kongresi, Ankara.

  • Van Disk, D.E., Hobday, D.K. and Tankard, A.J., 1978. Permo-Triassic lacustrine deposits in the Eastern Karoo Basin Natal. South Africa In: Modern and Ancient Lake Sediments (Ed. By A. Matter and M.E. Tucker), pp,225-239, Spec.Publ.IntAss. Sediment,

  • Weber, H.P., 198L Sedimentologische und Geochemische Untersuehungen in Greifensee (Kanton 2tt Schwetz Unpublished PHD dissertation) ETH. Zürich.Nr., 6811.

  • Williams, P.F., Rust, B.R., 1969. The sedimentology of a braided river. J. Sed. Pet., 39, 649-679,

  • Wright, L.D., 1985. River Deltas (Ed. By Dewies, R.A.): Coastal Sedimentary Environments 2nd. Ed., Springer-Verlag, New-York, 1-76.

  • Yağmurlu, E, 1991. Yalvaç-Yarıkaya Neojen havzasının ctratigrafisi ve depolanma ortamları. TJK Bülteni, c.34, 9-19.

  • Yalçm, H., Karayiğit, İ.A., Cicioğlu, E., ve Gümüşer, G., 1997. Eosen yaşlı Sorgun (Yozgat) kömür havzasının kil mineralojisi ve tümkayaç jeokimyası arasındaki ilişkiler. DPÜ VIII. Ulusal Kil Semp., Kütahya.

  • Yetiş, C, Demirkol, C. ve Koray, E., 1986. Adana havzası Kuzgun Formasyonunun (Üst Miyosen) fasiyes ve ortamsal nitelikleri: TJK Bülteni, 29, 81-86.

  • Yetiş, C, 1987. Çamardı (Niğde) alanındaki Öligo-Miyosen yaşlı akasu göl çökellerinin fasiyes ve ortamsal nitelikleri: TJK Bülteni, 30, 1-8.

    • Çakmakkaya ve Damarköy (Murgul - Artvin) Bakır Yataklarında Sıvı Kapanımı, Oksijen ve Hidrojen İzotopları Jeokimyası incelemeleri ve Yatakların Oluşumu Açısından Düşündürdükleri
    Ahmet Gökçe
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Murgul (Artvin) Yöresi` nde bulunan Çakmakkaya ve Damarköy bakır yatakları, Doğu Karadeniz Bölgesi` nde yaygın olarak gözlenen ve Kuroko tipi yataklar olarak tanımlanan volkano-sedimanter yan kayaçlı sülfîd yataklarının tipik örneklerindendirler. Çakmakkaya ve Damarköy yatakları çevresinde yüzeyleyen kayaç türleri alttan üste doğru; Andezitik lav, Breşleşmiş dasit tüf, Örtü tüfü ve Porfiri dasit şeklinde ayrılarak haritalanmışlardır. Bu kayaç türlerinin üzerinde yer yer oldukça kaim kolüvyon örtüsü bulunmaktadır. Bu yataklarda stockwork tipi cevherleşme hakim olup, Breşleşmiş dasit tüf birimi içinde gelişmiştir. Çakmak kaya yatağında, stockwork tipi cevher zonunun üst ve kenar kesimlerinde ince bir stratiform cevher zonu ile mercek şekilli bir jips zonu gözlenmekte ve üzerleri tavan tüfü ile örtülmektedir. Damarköy yatağında ise yalnızca stockwork tipi cevher zonu gözlenmekte, stratiform cevher zonu ve jips oluşumları gozlenmemektedir. Stockwork tipi cevher damarcıklarından alman örneklerde ana cevher minerali olarak; pirit ve kalkopirit, eser miktarlarda sfalerit, galenit, tedrahetrit ve markasit, gang minerali olarak ise yalnızca kuvars gözlenmiştir. Özellikle kılcal çatlakların kesişim yerlerinde sülfurlü minerallerin zenginleşmesi artmaktadır. Stratiform cevher zonundan alman örneklerde ise kırıntılı doku hakim olup, stockwork tipi cevherleşmeden veya su içine boşalan çözeltilerden itibaren çökelen cevher minerallerinin, ya sonraki patlamalar etkisiyle veya su altı akıntıları ve dalga hareketleri etkisiyle kırıntılı hale gelerek su tabanında tekrar çökeldikleri anlaşılmaktadır. Cevher kırıntılarının şekli ve büyüklükleri oldukça değişken olup, stockwork tipi cevherleşmede gözlenen minerallerini içermektedirler. Sıvı kapanım incelemeleri; hidrotermel çözeltilerin bileşiminde NaCl, CaCİ2 ve MgCİ2 gibi tuzların hakim olduğunu, çözeltilerin tuzluluğunun cevherleşmelerin oluşumu sırasında daha yüksek olduğunu, son evrelere doğru kısmen azaldığını, cevherleşme sırasında hidrotermal çözeltilerin sıcaklıklarının 254 °C ye kadar yükseldiğini, ancak son evrelere doğru 110.2 °C ye kadar düştüğünü göstermektedir. Oksijen ve hidrojen izotopları jeokimyası incelemeleri ile belirlenen 6 18O ve 5 D değerleri; hidrotermal çözeltilerdeki suyun büyük çoğunluğunun meteorik kökenli, az bir kısmının ise denizel kökenli olabileğine işaret etmektedir. Yukarıdaki bulgular ışığında; yöredeki cevherleşmelerin volkano-sedimanter istifin oluşumu sırasında, oluşum ortamının kenarlarında bulunan karalardan derinlere sızarak ısınmış meteorik suların, geri yükselirken volkano-sedimanter istif içindeki volkanik kayaçlardan metal ve kükürt iyonlarını çözdükleri ve deniz tabanının hemen altında (stockwork tipi cevherleşme) veya deniz suyu içine boşaldığı yerlerde (stratiform cevher zonu) çökelterek cevherleşmeleri oluşturdukları ve çökelme sırasında, meteorik suların deniz suyu ile karıştığı ve/veya etkileştiği sonucu çıkarılmaktadır. 

  • bakır

  • kararlı izotoplar

  • massif sülfîd

  • Murgul

  • sıvı kapanım

  • Akıncı, Ö.T,, 1980. The major copper metallogenic units and genetic igneous complexes in Turkey, in: SJankovich and R.H. Sillitoe (eds.). European Copper deposits, p. 199-208.

  • Akıncı, Ö.T., 1985. The eastern pontide volcanosedimentary belt and associated massive sulfide deposits. In: J.E. Dixon and A.H.I. Robertson (eds.) The geological evolution of the Eastern Mediterranean. Special publ. of the Geological Society No 17 Blackwell Sci. Publ. Oxford p. 415- 428.

  • Altun, Y., 1976. Artvin-Murgul bakır yataklarının jeolojisi ve değerlendirme raporu. MTA Rap. No: 1108/1-9 (yayınlanmamış), Ankara.

  • Bektas O., 1983. I-type granites and their geotectonic position in the northeastern pontian magmatic arc. Abstracts of the 37 Geol Congr. of Turkey, p. 49-50.

  • Bektas O., Pelin, S., and Korkmaz, S., 1984. Mantle uprising and polygenetic ophiolites in the Eastern Pontide (Turkey) back arc basin. Abstracts of the Ketin Symposium (175-188). Geol. Society of Turkey, Ankara

  • Bjorlyke, K., 1983. Diagenesis in sandstones. In: A. Parker and B.W. Selwood (eds.), Sediment Diagenesis. D. Riedl, Dordrecht, pp. 169-213.

  • Bodnar, R.J., 1993. Revised equation and table for determining the freezing point depression of H2O-NaCl solutions. Geochimica et Cosmochimica Acta, 57, 683-684.

  • Bowers, T.S., 1989. Stable isotope signatures of water-rock interaction in mid-ocean hydrothermal systems; sulfur, oxygen and hydrogen. Geophys. Res., 94, 5775-5786.

  • Bryndzia, L.T., Scott, S.D., and Farr, J.E., 1983. Mineralogy, geochemistry, and mineral chemistry of siliceous ore and altered footwall rocks in the Uwamuki 2 and 4 deposits, Kosaka mine, Hokuroku district, Japan. Economic Geology, Mon.5, 507-522.

  • Buser, S., 1970. Murgul bakır ocağı çevresinin jeolojisi. MTA Rap. No: 5073 (yayınlanmamış), Ankara.

  • Buser, S. ve Civetic, S., 1973. Türkiye`deki Murgul bakır yatağı yöresinin jeolojisi. MTA Dergisi, 81,22-45.

  • Campbell, A.R. and Larson, P.B., 1998. Introduction to stable isotope applications in hydrothermal systems. In: J.P. Richards and P.B.Larson (eds.), Techniques in hydrothermal ore deposits geology. Reviews in Economic Geology, 10, 173-193.

  • Clayton, R.N. and Mayeda, T.K., 1963. The use of bromine pentafluoride in the extraction of oxygen from oxides and silicates for isotope analysis. Geochem. Cosmochim. Acta, 43-52.

  • Clayton, R.N, O`Neil, J.R. and Mayeda, T, 1972, Oxygen isotope exchange between quartz and water. J. Geophys. Res, 77, 3057-3067.

  • Criss, R.E. and Taylor, H.P.Jr, 1983. An 180/160 and D7H study of the Tertiary hydrothermal systems in the southern half of the Idaho batholith. Geological Society of America Bull, 94, 640-663.

  • Çağatay, M.N. 1993. Hydrothermal alteration associated with volcanogenic sulfîde deposits; Examples from Turkey. Economic Geology, v. 88, p. 606-621.

  • Çağatay, M.N. and Eastoe, C.J, 1995. A sulfur isotope study of volcanogenic massive sulfîde deposits of the Eastern Black Sea province, Turkey. Mineral. Deposita, 30, 55-66.

  • Çağatay, M.N, Saner, S. Al-Sayed, I. and Carrigan, W.J, 1996. Diagenesis of Safaniya Sandstone (mid-Cretaceous) in Saudi Arabia. Sedimentary Geology, 105, 221 -239.

  • Franklin, J.M., Lydon, J.W., and Sangster, D.P. 1981. Volcanic-associated massive sulfide deposits. Economic Geology, 75th Anniv. Vol., p. 485-627.

  • Friedman, I. and O`Neil, J.R., 1977. Compilation of stable isotope fractionation factors of geochemical interest. Data of Gechemistry. Geologycal Srv. proff. paper, 440-KK, 12p.

  • Galloway, W.E., 1984. Hydrogeologic regimes of sandstone diagenesis. In: D.A. McDonald and R.C. Surdam (eds.)? Clastic Diagenesis. American Association of Petroleum Geologists, Tulsa, Okla., pp. 3-13.

  • Gökçe, A., 1992. Doğu Karadeniz Bölgesinde kuroko tipi (masif ve Stockwork) Cu-Zn-Pb sulfid yataklarının kükürt izotopları incelemesi. TÜBİTAK Projesi No: TBAG-915, 112 s. Ankara.

  • Gökçe A. and Spiro, B., 2000. Sulfiır isotope characteristicsof the volcanogenic Cu-Zn-Pb deposits in the eastern pontide region, Ne Turkey. International Geology Review, 42, 565-576.

  • Hattori, K., and Muehlenbachs, K., 1980. Marine hydrothermal alteration at a Kuroko deposit, Kosaka, Japan. Contr. Mineralogy Petrology, 74, 285-292.

  • Hattori, K. and Sakai, H., 1979. D/H ratios, origin, and evolution of the ore-forming fluids for the Neogene veins and Kuroko deposits of Japan. Economic Geology, 74, 535-555.

  • Hoefs, J., 1984. Stable isotope geochemistry (3rd edt.), Berlin-Heidelberg-New York, Springer Verlag, 241 p.

  • Kahrer, C, 1958. Die Kupferlagerstaette Murgul in der nordöstlichen Türkei. MTA Rap. No: 934, 9s., Ankara.

  • Kleinsorge, H., 1946. Geologie und Vererzung des Murgultales. Etbank Rap. No: 432, 12s., Ankara.

  • Kraeff, A., 1963. Hopa - Murgul Bölgesi jeolojisi ve maden yatakları. MTA Dergisi, 27, 230 - 266.

  • Kossmat, E, 1910. Geologische untersuchungen is den erzdistrikten des vilajets Trapezunt, Kleinasien. Mtt. d. Geol. Ges., Wien, s: 214-284.

  • Kovenko, V, 1942. Artvin Bölgesi Kuvarshan bakır madenleri. MTA Der., 3/24, Ankara.

  • Lee, M.S., Miyajima, T., and Mazumoto, H., 1974. Geology of the Kamaikita mine, Aomori Prefecture, with special reference to genesis of fragmental ore: Soc. Mining Geologists Japan, Spec. Issue 6, p. 53-67.

  • Mado, H., 1972. Kuzeydoğu Türkiye`de bulunan Murgul madenindeki bakır cevheri yataklarının jeoloji ve mineralizasyonu. MTA Rap. No: 4883 (yayınlanmamış), Ankara.

  • Marutani, M. and Takenouchi, S., 1978. Fluid inclusion study of stockwork siliceous orebpdies of Kuroko deposits at the Kosaka mine, Akita, Japan. Mining Geology, 28, 349-360.

  • Ohmoto., H., 1986. Stable isotope geochemistry of ore deposits. In Valley et al. (eds.), Stable isotopes in high temperature geological processes, Reviews in Mineralogy, V.I6, p. 491-559.

  • Ohmoto, H. and Rye, R.O., 1974. Hydrogen and oxygen isotopic compositions of fluid inclusions in the Kuroko deposits, Japan. Economic Geology, 69, 947-953.

  • Ohmoto H. and Rye, R.O., 1979. Isotopes of sulfur and Carbon. In; H.L., Barnes (ed.), Geochemistry of hydrothermal ore deposits, p. 506-567, Wiley, Newyork.

  • Oswald, F., 1912. Handbuch der Regionalien Geologie. H: 10, V.3, Heidelberg.

  • Özgür, N, 1985. Zur Geochemie und Genese der Kupferlagerstatte Murgul, E-Pontiden/Türkei. PhD Thesis, Freie Univ. Berlin, 139p.

  • Özgür, N., 1987. Murgul bakır yatağının jeokimyası, jenezi ve önemli indikatör elementleri. T.J. Kurultayı - 1987 Bildiri Özleri Kitabı, s.30.

  • Özgür, N. and Palacios, C.M., 1990. Doğu Karadeniz metaloj enik kuşağında bulunan volkanojenik kökenli Murgul bakır yatağının jeokimyasal önemli indikatör elementleri. MTA Dergisi, 111, 119-132.

  • Özgür, N. and Schneider, H.J., 1988. New metallogenetic aspects concerning the copper deposits of Murgul, NE Turkey. Soc. Geology Applied to Mineral Deposits. Spec. Pub., 6 p. 229-239.

  • Pejatoviç, S., 1971. Doğu Karadeniz - Küçük Kafkasya Bölgesi` ndeki metalojenik zonlar ve bunların metalojenik özellikleri. MTA Dergisi, 77, 10-21.

  • Pejatoviç, S., 1979. Pontid tipi massif sülfid yataklarınınmetalojenisi. MTA Yayını No: 177, 100s., Ankara.

  • Pisutha-Arnond, V. and Ohmoto, H., 1983. Thermal history, and chemical and isotopic compositions of the ore-forming fluids responsible for the Kuroko massive sulfide deposits in the Hokuroku district of Japan. Economic Geology Mon., 5, 523- 558.

  • Pollak, A. 1961. 1961 yılında Murgul`da yapılan çalışmalar hakkında muvakkat rapor. MTA Raporu No: 2907 (Yayınlanmamış), Ankara.

  • Pollak, A., 1962. 1961 yılında Murgul`da yapılan çalışmalara ait tamamlayıcı rapor. MTA Raporu No: 3200 (Yayınlanmamış), Ankara.

  • Sato, T., 1977. Kuroko deposits; Their geology, geochemistry and origine. Geol. Soc. London Spec. Pub. 7, 153-161.

  • Sawa, T. ve Teşrekli, M., 1970. Murgul madeni ve civarındaki bakır yatakları hakkında rapor. MTA Raporu No: 4790, 24s., Ankara.

  • Schneider, H.J., Özgür N., and Palacios, CM., 1988. Relationship between alteration, rare earth element distribution and mineralisation of the Murgul copper deposit, northern Turkey. Economic Geology v. 83, p. 1238-1246.

  • Shepherd, T.J., Rankin, A.H., and Alderton, D.H.M., 1985. A practical guide to fluid inclusion studies. Blackie, London, 235 pp.

  • Sheppard, S.M.F., 1986. Characterization and isotopic variations in natural waters. In: Stable isotopes in hightemperature geologycal processes, J.M. Valley et al. Ed., Review of Mineralogy, 16, 165-181, Miner. Soc. Am.,Washington D.C., 1986.

  • Taylor, H.PJr., 1979. Oxygen and hydrogen isotope relationships in hydrothermal mineral deposits. In Barnes, H.L., ed., Geochemistry of hydrothermal mineral deposits, 2nd edition, New York, Wiley, 798p.

  • Tokel, S., 1973. Doğu Pontidlerin Mesozoyik ve Tersiyerdeki gelişmesi, bu gelişmenin Kuzey Anadolu sismik zonu ile muhtemel ilişkisi. Cumhuriyetin 50. yılı Yerbilimleri Kongresi, Tebliğler Kitabı, s. 1-4.

  • Tokel, S., 1991. Pontidlerin jeokimyasal evrimi ve masif sülfid yataklarının jenezi. 44. TJ. Kurultayı, Bildiri Özleri, s. 63.

  • Urabe, T. and Sato, T., 1978. Kuroko deposits of the Kosaka mine, Northeast Honshu, JapanProducts of submarine hot springs on Miocene sea floor. Economic Geology, 73, 161-179.

  • Willgallis, A., Özgür, N. and Siegmann E., 1989. Murgul bakır yatağında Se ve Te içeren sülfiirlü cevher minerallerine ilişkin mikrosonda çalışması. 43. TJ. Kurultayı, Bildiri Özleri, s: 8.

  • Zankl, H., 1959. Murgul - Çoruh - Kuvarshan bölgesinde yapılan jeolojik etüdlere dair rapor. MTA Raporu No: 3067 (yayınlanmamış).

  • Zimmer, E., 1938. Murgul bakır madeni. MTA Dergisi, 2, 13-21.

    • Gökçeada (Kuzey Ege Denizi) Bentik Foraminifer Faunası ve Bu Toplulukta Gözlenen Yerel Değişimler
    İbrahim Engin Meriç Niyazi Avşar Yavuz Kilinçaslan
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Araştırma Gökçeada çevresinde su derinliği 0.50 ile 68.00 m arasında değişen 34 farklı noktadan derlenen örnekler üzerinde yürütülmüştür. 58 cins ve 104 türün gözlendiği bu toplulukta, adanın doğu ve batısında farklı durumlar belirlenmiştir. Özellikle, Gökçeada`nın doğu kesiminde, Aydıncık Bumu kuzeyindeki alanda zengin denilebilecek sayıda Peneroplis planatus (Fichtel ve Moll) ile Peneroplis pertusus (Forskal) un varlığı dikkat çekicidir. Ayrıca, Gökçeada`nın güneydoğusunda Doğu Akdeniz`in tipik foraminiferlerinden olan Amphistegina lobifera Larsen ile Sorites orbiculus Ehrenberg gözlenmiştir. Bunun dışında yine doğu kesimde 4 ve batı bölümde 3 noktada çeşitli cins ve türlere sahip ve çok sayıda fert içeren zengin bir topluluk bulunmaktadır. Gökçeada-Bozcada-Çanakkale arasında yürütülmekte olan bir diğer çalışmada Peneroplis, Amphistegina ve Sorites cinslerine rastlanılmamıştır. Bunun dışında, Karaburun Yarımadası`nda Çeşme (İzmir) doğusundaki Ilıca Körfezi`nde 2.50 m derinlikte kaynayan 55-58°C değerindeki bir sıcak su kaynağı çevresinde peneroplid`lerin aşırı derecede bolluğu bilinmektedir. Yine, yakın bir tarihte İzmit Körfezi`nde yapılmış olan çalışmalarda farklı iki noktada ve yakın dönemde kaybolduğu belirlenen, faylara bağlı sıcak su kaynaklan çevresinde anormal sayıda foraminifer gelişimi kanıtlanmıştır. Bu nedenle Gökçeada`nın doğu ve güneydoğusu ile batı alanlarındaki farklı noktalarda da sıcak su etkisine bağlı bir yaşamın var olduğu anlaşılmaktadır.

  • Bentik Foraminiferler

  • Gökçeada

  • Kuzey Ege Denizi

  • Avşar, N., 1997. Doğu Akdeniz kıyı bölgesi bentik foraminiferleri. Ç. Ü. Yerbilimleri, 31, 67- 81, Adana.

  • Avşar, N. ve Meriç, E., 1996. İskenderun Körfezi`nde bentik foraminifer dağılımı. Sualtı Bilim ve Teknolojisi Toplantısı (SBT) Bildiriler Kitabı, 220-224, İstanbul.

  • Avşar, N. and Ergin, M., 1998. Spatial distributionof Holocene benthic foraminifera at the Gökçeada-Bozcada-Çanakkale triangle (NE Aegean Sea). Third International Turkish Geology Symposium. 31 August-4 Septemeber, 1998. METU, Ankara-Turkey, Abstracts, 117.

  • Ballard, R. D., 1976. Window on earth`s interior. National Geographic, 150 (2), 228-249.

  • Ballard, R. D. and Grasse, J. E, 1979. Return to cases of the deep. National Geographic, 156 (5), 689-707.

  • Başkan, E. ve Canik, B., 1983. Türkiye sıcak ve mineralli sular haritası Ege Bölgesi. MTA Enst. Yayınları, No: 189, 80 s, Ankara.

  • Cimerman, F. and Langer, M. R., 1991. Mediterranean foraminifera. 118 s., 93 lev., Ljubljana.

  • Corliss, J. B. and Ballard, R. D., 1977. Oases of life in the cold abyss. National Geographic, 152 (4)5 440-453.

  • Enright, J. T., Newman, W. A., Hessler, R. R. and McGowan, J. A., 1981. Deep-Ocean hydrotermal vent comunities. Nature, 289, 218-220.

  • Hottinger, L., Halicz, E. and Reiss, Z., 1993. Recent foraminiferida from the Gulf of Aqaba, Red Sea. Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti Academia Scientiarum et Artium Slovenica, 179 s., 230 lev., Ljubljana.

  • Loeblich, Jr. A. R. and Tappan, H., 1988. Foraminiferal genera and their classification. Van Nostrand Reinhold Company, New York, 970 s. ve 842 lev.

  • Lutz, R. A. and Haymon, R. M., 1994. Rebirth of a deep-sea vent. National Geographic, 186 (5), 114-126.

  • Meriç, E., 1983. Okyanus dibi vahaları. Yeryuvarı ve İnsan, 8 (1), 3-6, Ankara.

  • Meriç, E., 1986. Deniz dibi termal kaynakların canlı yaşamına etkisi hakkında güncel bir örnek (Ihca-Çeşme-İzmir). TJK Bült, 29 (1), 17-21, Ankara.

  • Meriç, E., 1994. Okyanus diplerindeki vahalar. Ultra, 28, 4-9, İstanbul

  • Meriç, E. ve Sakmç, M., 1990. Foraminifera, İstanbul Boğazı güneyi ve Halic`in Geç Kuvaterner (Holosen) dip tortulları (Ed. E. Meriç), 13-41, 1-7, İstanbul.

  • Meriç, E. ve Suner, F., 1995. İzmit Körfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifinde gözlenen termal veriler. İzmit Körfezi Kuvaterner istifi (Ed. E. Meriç), 81-90, İstanbul.

  • Meriç, E. ve Avşar, N., 1997. İstanbul ve yakın çevresi Geç Kuvaterner (Holosen) bentik foraminifer faunası. Ç. Ü. Yerbilimleri, 31, 41-65, Adana.

  • Meriç, E., Yanko, V. ve Avşar, N., 1995. İzmit Körfezi (Hersek Burnu-Kaba Burun) Kuvaterner istifinin foraminifer faunası. İzmit Körfezi Kuvaterner İstifi (Ed. E. Meriç), 105-151, İstanbul.

  • Sgarrella F. and Moncharmont-Zei, M., 1993. Benthic foraminifera of the Gulf of Naples (Italy), systematic and autoecology. Bulletino della Societa Paleonotologica Italiana. 32 (2), 145-264, 1-26.

  • Sözeri, B., 1966. İzmir, Çeşme Ilıcası plaj kumlarmdaki aktüel foraminiferler ve varyasyonları. TJK Bült., 10 (1-2), 143-154, 1-6, Ankara.

  • Yanko, V., and Troitskaja, T., 1987. Late Quaternary foraminifera of the Black Sea. Moscow, Nauka, 111 s.

    • Batı Anadolu`dan Örneklerle Epitermal Kuvars Damarlarında Görülen Dokuların Maden Aramacılığındaki Önemi
    Ali Vedat Oygür
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Kuvars damarları, altın yataklarının çoğunda ortak özelliktir ve altın cevherleşmelerinin ana depolanma yeridir. Epitermal kuvars damarlarında çok çeşitli makroskobik dokular görülmektedir. Kuvars dokularının türlerine göre damarın, altın cevherleşmesi içerip içermediği belirlenebilmektedir. Bu dokular iki ana grupta toplanmaktadır: 1) açık boşluk dolgularını temsil eden birincil büyüme yapıları; 2) daha sonraki olayları yansıtan binme yapıları. Birincil büyüme yapıları som, tarak ve bantlı olarak sınıflandırılmaktadır. Binme yapıları ise breş ve ornatım dokularıdır. Epitermal damarlarda yaygın olarak görülen adularya ve karbonat gibi kuvars dışındaki mineraller de bu dokusal zonların yorumlanmasında yararlı olmaktadır. Kuvars damarlarında, doku türlerinin ve doku beraberliklerinin dağılımından yola çıkarak bir düşey doku zonlanması modeli oluşturulabilmektedir. 

  • Epitermal

  • kuvars damarı

  • doku

  • zonlanma

  • Adams, S. E, 1920. A microscopic study of vein quartz. Econ. Geol., 15, 623-644.

  • Alt, J. C, Lonsdale, P., Hayman, R. ve Muehlenbachs, K., 1987. Hydrothermal sulfide and oxide deposits near 21°N, East Pacific Rise. Geol. Soc. America Bull., 98, 157-168.

  • Boyle, R. W, 1979. The Geochemistry of Gold and Its deposits. Canada Geol. Survey, Bull. 280, 169-182.

  • Buchanan, L. J., 1981. Precious metal deposits associated with volcanic environments in the southwest. Geol. Soc. Arizona Digest, 14,237-262.

  • Dowling, K. ve Morrison, G., 1989. Application of quartz textures to the classification of gold deposits using North Queensland examples. The Geology of Gold Deposits, R.R.Keays, W.R.H.Ramsay ve D.I.Groves (ed.), Econ. Geol., Monograph 6, 342-355.

  • Fournier, R. O., 1985 a. The behaviour of silica in hydothermal solutions. Geology and Geochemistry of Epithermal Systems, B. R. Berger ve P. M. Bethke (ed.), Reviews in Economic Geology, 2, 45-51.

  • Fournier, R. O., 1985 b. Carbonate transport and deposition in the epithermal environment. Geology and Geochemistry of Epithermal Systems, B. R. Berger ve P. M. Bethke (ed.), Reviews in Economic Geology, 2, 63-72.

  • Gümüş, A., 1998, İç Olaylara Bağlı Maden Yatakları. Bilim Ofset, İzmir, 481 s.

  • Haas, J. L. Jr, 1971. The effect of salinity on the maximum thermal gradients of a hydrothermal system at hydrostatic pressure. Econ. Geol., 66, 940- 946.

  • Haynes, S. J., 1987. Classification of quartz veins in turbidite-hosted gold deposits, greenschist facies, eastern Nova Scotia. CIM Bull, 80 (898), 37-51.

  • Hedenquist, J. W. ve Henley, R. W., 1985. The importance of CO2 on freezing point measurements of fluid inclusions: Evidences from geothermal systems and implicaitons for epithermal ore deposition. Econ. Geol., 80, 1379-1406.

  • Jebrak, M., 1992. Les textures intra-filoniennes, marqueurs des conditions hydrauliques et tectoniques. Chron. Rech. Min., 506, 25-35.

  • Lindgren, W., 1933. Ore Deposits. Me Graw Hill, New York, 930 s.

  • Lovering, T. G., 1972. Jasperoid in the United States. Its characteristics, origin and economic significance. U.S.Geol. Survey, Prof. Paper 710,164s.

  • Morrison, G., Guoyi, D. ve Jaireth, S., 1990. Textural zoning in epithermal quartz veins. Epithermal Gold deposits in Queensland, Amira Project P247, James Cook Univ., 19 s.

  • Saunders, J. A., 1994. Silica and gold textures in bonanza ores of the Sleeper deposit, Humboldt County, Nevada: evidence for colloids and implications for epithermal ore-forming processes. Econ. Geol., 89, 628-638.

  • Spurr, J. E., 1926. Successive banding around rock fragments in veins. Econ. Geol., 21, 519-537.

  • Stillwell, F. L., 1950. Origin of the Bendigo saddle reefs. Econ. Geol., 45, 697-701.

  • White, W. H., 1943. The mechanism and environment of gold deposittion in veins. Econ. Geol., 38,512-532.

  • White, N. C, Wood, D.G. ve Lee, M. C, 1989. Epithermal sinters of Paleozoic age in north Queensland, Australia. Geology, 17, 718-72.

    • Şaplıca (Şebinkarahisar, Giresun) Volkanitlerinin Hidrotermal Alterasyon Türlerinin Mineralojik ve Jeokimyasal Özellikleri
    Necati Karakaya Muazzez Çelik Karakaya
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Doğu Pontidlerin kuzey bölümünce yer alan inceleme alanında, Üst Kretase-Paleosen yaşlı granitoyidlerin Üst Kretase yaşlı Şaplıca volkanitlerine intrüzyonu sonucu bölgede yaygın ve yoğun bir hidrotermal alterason zonu gelişmiştir. Geniş pH ve Eh şartlarında kuvvetli asidik, asidik, asidik-nötr, ve nötr alkalin koşullarda propillitik fillik, arjilik (killeşme ve alunitleşme) türü alterasyonlar yanında hematitleşme ve iki tür turmalin mineralizasyonu oluşmuştur. Alunit, kaolinit, ve silis arjilik alterasyonda yaygın olarak gözükürken, serisitik veya fillik alterasyon da kısmen oluşmuştur. Alunit, kaolinit ve kuvars ± opal ± kristobalit mineral topluluğundan oluşan alunit yataklarının büyük bir çoğunluğu Şaplıca volkanik kayaçlarının çevresinde yer almıştır. Bölgede illit, pirit, barit ve jips ise az miktarlarda gözlenmiştir. Altere kayaçlardaki ana ve bazı iz elementlerin derişimleri ana kayaca oranla yüksek bulunmuş veya aîterasyon türlerine göre ana kayaçlardan yıkanarak taşınmıştır. Genelde Al + K, alunitik + serisitik ve Mg + Ca + Fe ise pirofülik alterasyonda zenginleşmiştir. Diğer yönden Ca, Mg ve Fe in arjilik alterasyon zonunda yıkanması ile Fe yoğunlaşarak olarak hematit oluşumu gerçekleşmiştir. Na un da bütün alterasyon türlerinde kuvvetli bir yıkanma gösterdiği tespit edilmiştir. Silis genelde arjilik (kaolinitik ve alunitik zon) alterasyonda azalmıştır. İz elementlerin çoğunluğu tipik olarak hidrotermal alterasyonda hareketlilik göstermiştir. Y, Sc, Mo, Cr, Co, Ni ve Zn asidik sulu sistemlerde hareketli olup, alunitik alterasyon zonunda yok denecek miktarlardadır. Bu elementler kaolinitik oluşumların yakınındaki zonlarda, tabanda hafif yüksek derişimlerde gözlenmiştir. Alunitik ve kaolinitik zonda özellikle Sr ve kısmen Rb derişimi az altere kayaca oranla yüksektir. Ba içeriği, asidik solüsyonlarda çözünürlüğünün çok az olması nedeniyle, alunitik ve kaolinitik zonda az altere kayacın yaklaşık yarısı oranında bulunmuştur. İnceleme alanındaki diğer alterasyon zonlarmda Ba içeriği en düşük değerlerdedir ve ana kayaca göre 1/10-1/20 oranında azalmıştır. Pb ve Cu konsantrasyonları piropilitik zonda az altere ana kayaca oranla oldukça yüksektir. V, ana kayaca oranla bütün alterasyon türlerinde zenginleşmiştir. İncelenen alterasyon zonlarmın özellikleri Doğu Karadeniz bölgesinde yaygın olan benzer alterasyon zonlarındaki mineral oluşumlarının araştırması dönüşümlerinin yorumlanmasında kullanılabilir. 

  • Alunit

  • hidrotermal aîterasyon

  • kaolinit

  • silis

  • Pontid

  • Şaplıca

  • Almadovar, G.R., Saez, R., Toscano, M. ve Pascual, E., 1995. Co, Ni and `immobile` element behaviour in ancient hydrothermal systems, Aznalcollar, Iberian belt, Spain. In: Pasava, Kribek and Zak (eds.), Mineral Deposits, Balkeme, Rotterdam, 217-220.

  • Alpers, C.N. and Brimhall, G.H. 1988. Middle Miocene climatic change in the Atacama Desert, northern Chile: Evidence from supergene mineralization et La Escondida. Geological Society American Bulletin, 100, 1640-1656.

  • Ayan, Z., 1991. Şebinkarahisar (Giresun) kuzeybatısındaki Pb-Zn-Cu cevherleşmesinin mineraloj ik-j eokimyasal incelenmesi ve kökensel yorumu. Doktora Tezi, D.E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 186s. İzmir (yayınlanmamış).

  • Ayan, Z., Dora, Ö., 1993. Şebinkarahisar (Giresun) kuzeybatısında yer alan granitoyid sokulumu ve yöredeki Pb-Zn cevherleşmesi ile olan ilgisi. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 8, 160- 168s.

  • Bird, M.I., Andrew, S.A., Chivas, A.R. and Lock, D.E., 1989. An isotopic study of surfıcal alunite in Australia: I. Hydrogen and sulphur isotopes. Geochimia et Cosmochia Acta, 53, 3223- 3237.

  • Boccaletti, M., Manetti. P. and Peccerillo, A., 1973. Hypothesis on the plate tectonic evolution of the Carpatho-Balkan arcs. Earth Planet. Science Letters, 23, 193-198.

  • Cunningham, C.G., Rye, R.O., Steven, T.A. and Mehnert, H.H., 1984. Origins and exploration significance of replacement and vein-type alunite deposits in the Marysvale volcanic field, west central Utah, Economic. Geology, 79, 38-50.

  • Çağatay, M.N., 1981. Volcanogenic massive sulfide deposits of Turkey under the light of recent developments; Science Technology Congress Chamber Turkish Geol. Engineers Ankara, 6, 35- 56.

  • Çağatay, M.N., 1993. Hydrothermal alteration associated with volcanogenic massive sulfide deposits: Examples from Turkey. Economic Geology, 88, 606-621.

  • Çelik, M., Karakaya, N. ve Temel A., 1997. Giresun Yöresi Kaolin-Alunit ve Diğer Metal Dışı Mineralleşmelerin Özelliklerinin İncelenmesi ve Ekonomik Öneminin Araştırılması, TÜBİTAK, YDABÇAG-139, 172s (yayınlanmamış).

  • Dixon, C.J. and Pereira, J., 1974. Plate tectonic and mineralization in the Tethyan region. Mineralium Deposita, 9, 185-198.

  • Flanagan, F.J., 1976. Description and analyses of eight new USGS rock standarts: in twenty eight papers present analytical data on standards, FJ. Flanagan, ed. USGS Professional Paper 840, 171- 172.

  • Gedikoğlu, A., Pelin, S., Özsayar, T, 1979. The main lines of geotectonic development in the East Pontids in the Mesozoic areas: Geochome-I, 555- 580.

  • Govindaraju, K., 1989. Compilation of working values and sample description for 272 geostandarts: Geostandarts Newsletter, 13, 1-113.

  • Heald, P., Foley, N.K. and Hayba, D.O., 1987. Hydrothermal eruptions in the Waiotapu geothermal system, New Zealand. Their origin, associated breccias, and relation to precious metal mineralization. Economic Geology, 80, 1640-68.

  • Henley, R.W. and Ellis, A.J., 1983. Geothermal systems ancient and modern: a geological review. Earth Science Review, 19, 1-50.

  • Henley, R.W., 1985. The geothermal framework of epithermal deposits. Rev. Economic Geology, 2, 1-24.

  • Holand, H.D., 1965. Some applications of thermo-chemical data to problems of ore deposits. II Mineral assemblages and the compositions of ore fluids. Economic Geology, 60, 1101-1116.

  • Inoue, A., 1995. Formation of Clay Minerals in Hydrothermal Environments: Origin and Mineralogy of Clays: Velde, B.,(ed), Springer, Berlin, 268-330.

  • JCPDS, 1993. Mineral Powder Diffraction Databook: Joint Committee on Powder Diffraction Standarts, Swarthmore, Pa., 781s.

  • Karakaya, N., 1998. Şebinkarahisar (Giresun) Yöresi Magmatik Kayaçlarm, Mineralleşmelerin Mineralojik-Petrografîk ve Jeokimyasal Özelliklerinin İncelenmesi, S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 169 s, Doktora tezi, (yayınlanmamış).

  • Ketin, î., 1966. Anadolu`nun tektonik birlikleri. MTA Dergisi, 66, 20-34.

  • Özgenç, İ., 1993. Şaplıca (ŞebinkarahisarGiresun) alunit yatağının jeolojisi ve alunit oluşumuna kükürt izotop verileri ile bir yaklaşım. Türkiye Jeoloji Bülteni, 36, 25-36.

  • Pirajno, F., 1992. Hydrothermal mineral deposits: Principles and fundamental Concepts for Exploration geologist. Springer-Verlag, Berlin, 709p.

  • Rye, R.O., Bethke, P.M. and Wasserman, M.D., 1992. The stable isotope geochemistry of acid sulfate alteration. Economic Geology, 87, 225-262.

  • Schneider, H.J., özgür, N. And Palacious, CM., 1988. Relationship between alteration rare earth element distribution and mineralization of the Murgul copper deposit, northeastern Turkey. Economic Geology, 83, 1238-1246.

  • Stoffregen, R., 1987. Genesis of acid-sulfate alteration and Au-Cu-Ag mineralization at Summitville, Colorado. Economic Geology, 82, 1575-91.

  • Şengör, A.M.C. and Yılmaz, Y., 1981. Tetyhan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181-241.

  • White, N.C. and Hedenquist, J.W., 1990. Epithermal environments and styles of mineralization: variations and their causes, and guidelines for exploration. Journal of Geochemical Exploration, 36, 445-474.

  • Wilhelm, E., Battino, R, Wilcock, R.J., 1977. Low pressure solubility of gases in liquid water. Chemical Review, 77, 219-262

    • Keban (Elazığ) Civarı Eski imalat Paşalarında Au, Ag, Pb? Zn Cevherleşmelerinin Mineralojik ve Jeokimyasal Özellikleri
    Leyla Kalender Şahin Hanelçi
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: İnceleme alanı Elazığ ili Keban ilçesi sınırlan içerisindedir. Yaşlıdan gence doğru Keban Metamorfîtleri (Permokarbonifer), Keban magmatitleri (Üst Kretase) olmak üzere iki jeolojik birim yüzeylemektedir. Keban Metamorfîtleri, kalkşist, serizit klorit şist, gözenekli kireçtaşı, laminalı kireçtaşı, tabakalı kristalize kireçtaşı ve masif kristalize kireçtaşı olistolitlerinden oluşmaktadır. Keban magmatitleri, alkali siyenit, siyenit, kuvars siyenit, monzonit ve kuvars monzonit bileşiminde Keban Metamorfıtlerini dayk ve siller halinde kesmektedir. İnceleme alanında paşalar 4 gruba {Batı Fırat, Siftil Tepe, Zeytin Dağı, Derebaca) ayrılarak mineralojik ve jeokimyasal olarak değerlendirilmiştir. Farkh gruba ait paşalarda, küçük değişiklikler olmakla birlikte esas cevher mineralleri, pirolusit, rodokrosit, barit, pirit, galen, sfalerit, kalkopirit, arsenopirit, Ag-As-Sb sülfo tuzlan ve az miktarda götit, siderit, jips, kalsit, kuvars bulunmaktadır. Sonuç olarak, Batı Fırat paşalarında Au-Ag ve Au-Zn arasındaki uyumlu bağıntının varlığı ile oksit minerallerinin yoğunluğu BatıFırat yakasındaki oksitli cevherleşmelere, Zeytin Dağı, Siftii Tepe ve Derebaca paşalarında Pb-Zn, Ag-Zn arasındaki pozitif korelasyonun varlığı Doğu Fırat`taki sülfürlü cevherleşmelere dikkat çekmektedir. 

  • Keban

  • pasa

  • Aktaş, G. ve Robertson, A.H.F., 1990. Tectonic evolation of the tethys suture zone in SE Turkey: Evidence from the petrology and geochemistry of late Cretaceous and middle. Eocene extrosives MALPAS, E. M., (ed)., 1990: Ophiolithes ofthe symp. Troodos 1987,

  • Asutay,H. J., 1988. Baskil (Elazığ) çevresinin jeolojisi ve petrografik incelenmesi. MTA Dergisi, 107, 38-60.

  • Çalık, A., 1986. Keban Plutonitleri; mineraloji, petrojenez, ve yan kayaç ilişkileri. İstanbul Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi 180s (Yayınlanmamış).

  • Çelebi, H. ve Hanelçi, Ş., 1998. Geochemische und geostatistische Untersuchun-gen an Mn-erzen des Lagerstaettendiztriktes Keban,Elazığ / Osttürkei, Geologisches Jahrbuch Hannover, D 108:3-33

  • Hanelçi, Ş., 1986. Yahyalı Köyü ( KebanElazığ ) civarının jeolojisi ve Mıı, Ag, Au, Pb, Zn cevherleşmelerinin incelenmesi. Yük. Lis. Tez. İstanbul Üniversitesi 186 s, (Yayınlanmamış).

  • Hanelçi, Ş.,1989. Keban-Elazığ civarı eski imalat paşaları ve Au-Ag açısından önemi. Etibank Maden Arama Dairesi Başkanlığı., Ankara, 30 s.

  • Hanelçi, Ş., 1997. Karamağara Dere (Keban) molibdenit-florit cevherleşmelerinin jeokimyası. Çukurova Üniv. 20. Yıl Sempozyumu. Bildiriler kitabı, (Yayımlanmamış)

  • Hanelçi, Ş., 1991. Zeryan Dere-Siftil Tepe (Keban-Elazığ Metalojenisinin incelenmesi, Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi.Ü. 200 s. (Yayımlanmamış).

  • Hanelçi, Ş., 2001. Mineralogie und die genese der Cu - forkommen ven Zeryan dere des Lagerstaet tendiztriktes Keban/Elazığ/Osttürkei. Chemie der Erde (Baskıda).

  • Hanelçi, Ş., Taşçı, İ ve Söylemez, M., 1989. Keban Dere Güneyi (Keban-Elazığ) skarn zonu cevherleşmelerinin ön Etüt Raporu. Etibank Maden Arama Dairesi Başkanlığı, Ankara, 30 s. (Yayımlanmamış )

  • Hutchison, C.S., 1983. Economic deposits and their tectonic setting. Mac Millan Education, Houndmills and London, pp.31-43.

  • Kalender,L., 2000. Keban Dere (Keban-Elazığ) Doğu Fırat bölgesi Cu cevherleşmelerinin jeolojisi, kökeni ve ekonomik önemi. Fırat Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü,. Doktora Tezi, 110s. (Yayımlanmamış)

  • Kipman, E., 1976. Kebanm Jeolojisi ve volkanitlerinin petrolojisi. Doçentlik Tezi. İstanbul Üniversitesi (yayınlanmamış).

  • Köksoy, M., 1972. Keban madeni civarında cevherleşme ile ilgili elementlerin dağılımları. Etibank Raporu. 983. Ankara. 88s, (yayınlanmamış).

  • Köksoy, M., 1975. Keban madeni dolayındaki jeokimyasal sızıntı anomalileri. TJK Bült. 18, 5-2.

  • Kumbasar, L, 1964, Keban bölgesindeki cevherleşmelerin petrografik ve metalojenik etüdü. Doktora tezi, İTÜ, 113s, (Yayımlanmamış).

  • Kineş, T., 1969. The geology and ore mineralization of the Keban area, eastern Turkey. Doktora tezi, Istanbul Üniversitesi, 213s, (yayınlanmamış).

  • Melleart, J., 1967. Çatal Höyük, A Neolithic Town in Anatolia., Me Graw Hill.. 12, pp 133 .

  • Özbal, H. ve Yener, K.A.,1983. Tarih öncesi çağlarda Anadolu`da gümüş üretimi, kullanımı ve ticari değişimi. Arkeometri Ünitesi Bilimsel Toplantı Bildirileri, TÜBİTAK, s.73 - 83 Ankara

  • Öztunah, Ö., 1989. Keban Maden Sahaları durum tespit raporları 1985- 1989 Etibank Maden Arama Dairesi Başkanlığı., Ankara, 30 s. (Yayınlanmamış ).

  • Seeliger, T.C., Pernicka, E. Wagner, G.A., Begeman, E, Schmitt-Strecker, S. ve Eibner, C, Öztunah, Ö., Baranyı, L, 1985. Archo-metalurgische untersue-hungen ni Nord-und Ostanatolien. 32. Jahbuch des Römisch. Germanischen Zentralmuseums, Mainz,597-659.0

  • Ulutan, B., 1987. Etibank Raporu. Etibank Matbaası Ankara. 96-98.

  • Yazgan, E., ve Chessex, R., 1991. Geology and tectonic evolution of the Southeastern Taurides in the region of Malatya. TPJD. Bült., 3,1,1-41.

  • Yılmaz, Y, Yiğitbaş, E., Yıldırım, M. ve Genç, Ş. C, 1992. Güneydoğu Anadolu metamorfık masiflerinin kökeni: Türkiye 9. Petrol. Kong. , Tebliğler, 296-306.

  • Yılmaz, A., Ünlü, T. ve Sayılı, S., 1992. Keban (Elazığ) kurşun-çinko cevherleşmelerine bir yaklaşım; ön çalışma; MTA Dergisi. 114,47-70.

  • Zisserman, A., 1969. Geological and mining study of Keban Madeni, Elazığ/Turkey. Doktora Tezi, BRGM, Fransa, 123s, (yayınlanmamış).

    • SAYI TAM DOSYASI
    PDF Olarak Görüntüle