Türkiye Jeoloji Bülteni

Öz: İnceleme alanında, Neojen çökelleriyle uyumsuz olarak örtülen bir ofiyolitli melanj yüzeylemektedir. Bölge yapısı, kıvrımlardan çok, çeşitli doğrultulu, kısa çekim faylarıyla sıralanır (karakterize edilir). Ayrıca birkaç yersel fay ve hemen hemen D-B doğrultulu yersel kıvrımlar vardır. İnceleme alanının kuzey ve güney kenarında iki yapı gözlenmiştir. Bunlar bölgenin en yüksek kesimlerini oluşturur ve kristalize kireçtaşı bloklarından ibarettir. Bu kireçtaşı blokları, inceleme alanının doğu ve güneyinde denizel Miyosen çökelleriyle örtülür. Alpin orojenezi sırasında, onunla yakından bağlantılı olan doğrultu ve eğimler, şistozite, sucuk yapısı, çizgisel yapı, faylar, eklemler, kıvrımlar ve uyumsuzluklar gibi yapılar gelişmiştir.

Öz: Bu araştırmanın amacı, Sakarya nehrinin orta kesiminde bulunan Üzümlü ile Tuzaklı dolayındaki çeşitli magmatit, metamorfit ve sedimanın stratigrafi istifini çözümlemek ve olağanüstü karmaşık yapı niteliklerini açıklamaktır. Bölgenin en yaşlı litoloji topluluğu, Paleozoyik üst sistemindeki "Söğüt metamorfitleri" ile "Akçasu magmatitleri" dir. Bunların oluşturduğu engebeli temel karmaşığını Jurasik çökelleri, transgresyonla aşmıştır. Jurasik`te, Liyas "Bayırköy kumtaşı" ve Malm "Bilecik kireçtaşı" ile simgelenmiştir. Bilecik kireçtaşı üzerine, ikinci bir transgresif aşma ile Üst Kretase çökelleri gelir. Buast sistemde "Gölpazarı Gurubu", "Vezirhan Formasyonu", "Üzümlü Formasyonu" ile, "Bayat Tüf Üyesi" ve "Kavaçık Kireçtaşı Üyesi" ayırtlanmıştır. Bunların üzerinde, önce Paleosen`in "Kızılçay Formasyonu" ve sonra Eosen`in "Geçitli Kireçtaşı" bulunur. Miyosende "Gemiciköy Formasyonu" ile "Şahinler Kireçtaşı Üyesi" ayırtlanmıştır.Yöre ana yapı taslağını, Paleozoyik çökelmesinin ardından kazanmıştır. Metamorfitler ve magmatitler üzerine gelen Jurasik ve Üst Kretase sedimanları, bu yaşlı taslağı yansıtan, girişim kıvrımları, kırılmalar ve dolayısıyla temeldeki düzensizlikleri belirten fay, sürüklenim ve bindirmeler sunar. Bunlar önceleri orojenik Alp hareketleri ve sonra da epirojenez ile gelişmiştir.

Öz: Marmara denizinin kuzeyinde Kocaeli yarımadasındaki intrüzif Sancaktepe graniti, jeolojik olarak Silüriyen sonrası yaşıyla bilinmektedir. Bu çalışmanın amacı jeokronometrik yöntemlerle granit masifinin mutlak yaşını ve jeoloji, petrografi ve jeokimya verileriyle kökenini saptamaktır Rb-Sr izokron yöntemi ile granitin yaşı 255 ±5 milyon sene bulunmuştur. Granitten ayrılan biyotitler üzerinde uygulanan K-A yöntemiyle yapılan ölçümler 254 milyon sene yaşını vermiştir. Bu iki yöntemle varılan sonucun benzerliği granitin bir tek zamanda, Saksoniyen`de (Permiyen) post-orojenik olarak meydana geldiğini işaret etmektedir. Sr`mun ilksel oranının çok düşük olması granitin, derin kökenli, intrüzif ve jüvenil özelliğinin kanıtıdır.

Öz: Birbirine yakın iki ayrı bölgeden (Menemen ve Foça) seçilmiş volkanik topluluklar arasındaki kökensel farklılıklardan ve ayni bölgedeki volkanitlerin evrimsel değişikliklerinden hareket edilerek, piroksenlerin kristalografik parametre değerleri incelenmiştir. Bu farklı volkanik topluluklardan Menemen bölgesinde yeralan kalkalkalik karakterli kayaçlar kendi aralarında yükselme ve oluşum farklılıkları gösterirler. Foça bölgesindeki birimde ise üst manto kökenli alkalik malzeme yerel olarak arı, kirli (kontamine) ve karışım(hibrid) hallerde ortaya çıkar. Gerek iki bölge arasındaki kökensel farklılıklar, gerekse aynı bölgedeki kayaçların evrimsel değişiklikleri, kayaçların karakteristik örneklerindeki piroksenlerin kristalografisine tümü ile yansır.

Öz: Bu yazıda, laboratuvar ölçüsündeki deneysel kaya mekaniği uygulaması ile kayaların deformasyon tarihçesinin saptanabileceği üzerinde durulmuştur. 200 mm çaplı yönlü mermer küre örnek üzerinde 145 çap doğrultusunda ölçülen (V ) hızları ile stereografik hız dağılım diyagramı veya mermerin elastik anizotropisi elde edilmiştir. Diğer yönden, ayni mermerden alınan ince kesitlerdeki 225 kalsit kristalinin optik ekseni ölçülmüş ve bunlarla, Ceksenlerinin stereografik diyagramı çizilmiştir. İki diyagramda elde edilen bakışımlılık eksenlerinin karşılaştırılması ve makroskopik arazi verileri ile, kalsit kristallerine yönelim kazandıran en son gerilme sisteminin elastik anizotropi yolu ile kısa zamanda bulunabileceği saptanmıştır.

Öz: Çalışılan bölgede, Kambriyen-Triyas arasına ait konodont faunası saptanmış ve kısaca tanıtılmıştır. Metamorfik Alanya Masifinin bir nap şeklinde Sedre Triyas`ının üzerine geldiği ve bunun da bir tektonik pencere olarak görüldüğü görüşüne varılmıştır. Hadimopanella oezguelin. gen. n. sp. (incertae sedis) ve üç yeni konodont türü bulunmuştur. 

Öz: Doğu Karadeniz Bölgesinde (Gümüşhane-Alucra-Şebinkarahisar-Gölköy) Tersiyer volkanizması üzerinde yapılan çalışmalar, büyük hacımlara ulaşan andezit, dasit ve piroklastiklerin Lıütesiyen yaşında olduklarını göstermiştir. Volkanik dizi kalkalkalen sınıfın kalsik ucunda yer alır. Volkanikler silisyuma doymuş, sodik (Na2O>K2O) ve genellikle A12O3 bakımından zengindir. Yapılan analizlerden elde edilen AFM, alkali zenginleşmesi ve toplam demir oksit- MgO oranı diyagramları, Doğu Karadeniz Bölgesi Eosen volkaniklerinin kimyasal bileşimleri ile günümüzdeki litosfer yitme alanları boyunca oluşan volkaniklerin bileşimleri arasında büyük bir benzerlik olduğunu göstermektedir. Bir olasılıkla Kuzey Anadolu Kıtasının güney kenarında bir litosfer yitme zonu oluşmuş ve Lütesiyende Kuzey Anadolu Tetisinin tabanı ve içerdiği sular kıtanın altına kayarak kalk-alkalen mağmatizmanın kökenini oluşturmuştur. Karadeniz Bölgesinde çok geniş yüzlekler biçiminde görülen Oligosen yaşlı granit batolitlerinin varlığı, Oligosende litosfer yitme hızının daha fazlalaştığını, dolayısı ile yüksek dağ kütlelerinin oluşup denizin çekildiği savını vermektedir.

Öz: Landsat peykleri tarafından çekilen uzaktan algı görüntüleri yardımı ile, denize dökülen akarsuların taşıdıkları sediment gerecin oluşturduğu püsküllerin şeklinden faydalanılarak, kıyı yakınlarındaki deniz akıntılarının yön ve hızlarının ölçülmesi olanaklıdır. Batı Karadeniz kıyılarını kapsayan bazı görüntülerdeki, Sakarya, Melen, Filyos ve Bartın suyu püskülleri incelenerek, bu kıyılardaki deniz akıntılarının yön ve hızları saptanmış ve daha önce deniz yüzeyinden yapılan ölçümlerle uyumlu olduğu görülmüştür. Landsat uzaktan algı görüntülerinden, ayrıca daha önce kayıtlanmamış olan yeni bulgular da elde edilmiş, 20-30 m derinlikte bir "ters" akıntının varlığı saptanmıştır. Bu yöntem, deniz üstü yöntemlerinden daha sağlıklı, daha kolay ve az masraflı görünmektedir. Peykten çekilen görüntülerin sinoptik alanları çok geniş olmakla beraber, uygun zamanlarda yapılacak uçaktan çekimlerden, hattâ balondan çekimlerden de yararlı sonuçlar alınabileceği sanılmaktadır.

Öz: Kurdoğlu dokanak metamorfizma kuşağı, Gümüşhane granit plutonunu çevreleyen metapelitik kayalardan oluşmaktadır. Bu kayalar, granit yerleşmesinden önce karmaşık bir metamorfizma evresinden geçmişlerdir. Yeşil şist fasiyesine erişen metapolitik kayalarda granitin yerleşmesi metamorfizma derecesini hornblend-hornfels fasiyesine yükseltmiştir. Daha sonra granit yerleşmesinin son aşamalarına rastlayan döterik ve metasomatik etkenlerle dokanak metamorfik kuşakta yer yer gerileyen metamorfizma (retrograde metamorphism) gelişmiştir. Kurdoğlu dokanak metamorfizma kuşağı kordiyerit ile alüminyum silikat (Al2SiO5) minerallerinin belirgin eksikliği üe (fibrolitve sillimanit dışında) dikkati çeker. Bir diğer özellik ise kordiyeritin yerine, dokanak metamorfizma kuşaklarında P-T koşulları bakımından duraylılık alanı çok dar olan başka bir Fe, Mglu mineral olîin almandinin gelişmiş olmasıdır. Almandin oluşumu kayadaki yüksek M/FM oranı ile ilgili olmalıdır. Sillimanit, biyotitlerin üzerinde ve onunla yer değiştirir özellikte görülür. Bu ilgi metasomatik işlemlerin sonucu olarak görülmektedir. Granitin sıcaklık etkisinin oldukça dar bir alanda görülmesi ise intrüzif basıncın en az litostatik basınç değerinde olmasındandır. Bu sebepten soğuk komşu kaya içinde hızlı soğuyan magma, çevresinde beklenilen boyutta bir sıcaklık zonu geliştirememiştir.

Öz: Muğla-Yerkesik-Çatakbağyaka`dan toplanan Steneofiber kalıntıları incelenmiştir. Bu cins iki türle temsil edilmiştir: Steneofiberminutus ozansoyi n. ssp. ve Steneofiber cf. jaegeri. Kaup. İlki Orta Avrupa Üst Miyosen`inin küçük Steneofiberleri ilekarşılaştırılmıştır.