Türkiye Jeoloji Bülteni
Türkiye Jeoloji Bülteni

Türkiye Jeoloji Bülteni

2020 OCAK Cilt 63 Sayı 1
KAPAK
PDF Olarak Görüntüle
KÜNYE
PDF Olarak Görüntüle
İÇİNDEKİLER
PDF Olarak Görüntüle
ÖNSÖZ
Ökmen Sümer Deniz Şanliyüksel Yücel Alper Baba
PDF Olarak Görüntüle
Antropojen ve Antroposen Kavramlarının Tarihsel Gelişimine Yerbilimsel Bir Bakış
Ökmen Sümer Akin Alak Arman Tekin
PDF Olarak Görüntüle

Öz: İnsanın doğa içerisinde var olma çabası, kendisini ekosistemin bir parçası olmaktan çıkarıp doğayı kendi ihtiyacına uygun bir hâle getirme noktasına sürüklemiştir. İnsanın doğa ile olan bu mücadelesi şüphesiz doğada farklı ölçeklerde tahribatlara sebep olmaktadır. Ortaya çıkan bu tahribatın izleri ise jeolojik süreçler içerisinde kayıt altına alınmaktadır. İnsanın doğaya etkileri ile ortaya çıkan çevresel değişiklikler ise günümüzde "antropojenik kirlilik" olarak isimlendirilmektedir. İnsanın doğa üzerindeki kalıcı izlerini tanımlamak amacıyla yapılan en ciddi çalışmaların başlangıcı 19. yüzyılın ortalarına dayanmakta olsa da özellikle antik Yunan ve Romalı yazarların ve filozofların günümüze ulaşan eserlerinden de bu farkındalığın çok daha eskiye dayandığı bilinmektedir. Bu etkilerin yapılan gözlemler ve bilimsel metotlarla araştırılmaya başlanarak evrildiği son döneme doğru birçok araştırmacı, içinde bulunduğumuz jeolojik seri olan Holosen`in zamansal olarak ayrılması ve Holosen`den sonra yeni bir jeolojik seri olarak Antroposen`e girilmesi gerektiğini savunmaktadır. Aslında bu görüş 19. yüzyılda defaatle dile getirilmiş olsa da sonradan unutulmuş ve 2000`li yılların başından itibaren tekrar gündeme getirilerek popülaritesi artırılmıştır. Bu zamansal ayrımın tekrar önerilmesinin ardından, Antroposen`in varlığı ve başlangıcı ile ilgili çalışmalar nispeten yoğunlaşmış ve birçok araştırmacı tarafından tartışılan ve multidisipliner bir kapsamda irdelenen bilimsel bir konu hâline gelmiştir. Gelecekte Antropojen ve Antroposen kavramlarının netleştirilmesi ve detaylandırılması adına elealınması gereken 2 ana unsur bulunmaktadır. Bunlar; (1) antropojenik etki/katkının ölçülmesindeki standartların belirlenmesindeki özellikle jeojenik problemler ve çözümü için uygulanması gereken adımlar ve (2) Antroposen`in zamansal olarak ayrılmasının artık kavramsal olarak tartışmasından çok, mutlak yaş verileri ile desteklenebilecek çalışmaların üretilmesinin gerekliliğidir. Bu unsurların dikkate alınarak yapıldığı farklı bölgelerdeki çalışmalar hiç şüphesiz antropojenik etkinin boyutunu ve Antroposen sınırının zamansal ayrımını daha net bir biçimde ortaya koyacaktır.

  • Antropojenik kirlilik

  • Antroposen

  • jeojenik

  • jeolojik zaman

  • Ackermann, F., 1980. A procedure for correcting the grain size effect in heavy metal analyses of estuarine and coastal sediments. Environmental Technology, 1(11), 518-527.

  • Adams, F., 1849. The Genuine Works of Hippocrates. Vol 1, Chapter: On Airs, Waters, And Places. The Sydenham Society, Londra, 179-222.

  • Akçay, H., Ardisson, G., 1988. Radioactive pollution of Turkish biotas one year after the Chernobyl accident. Journal of radioanalytical and nuclear chemistry, 128(4), 273-281.

  • Aksu, A.E., Yaşar, D., Uslu, O., 1998. Assessment of marine pollution in Izmir Bay: Heavy metal and organic compound concentrations in surficial sediments. Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 22(5), 387-416.

  • Alagarsamy, R., 2006. Distribution and seasonal variation of trace metals in surface sediments of the Mandovi estuary, west coast of India. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 67(1-2), 333-339.

  • Alak, A., Sümer, Ö., 2017. Marmara ve Karadeniz Kıyılarındaki Güncel Sedimanlar İçinde Antroposen’in Varlığına Ait Yeni Bulgular. Türkiye Jeoloji Bülteni, 60(2), 145-168.

  • Andersson, A.J., Mackenzie, F.T., Lerman, A., 2005. Coastal ocean and carbonate systems in the high CO2 world of the Anthropocene. American Journal of Science, 305(9), 875-918.

  • Anonymous, 1882. Congrès Géologique International: Compte Rendu 2me Session, Bologne, 1881, Fava et Garagnani, Bologne, 660 s.

  • Armesto, J.J., Manuschevich, D., Mora, A., SmithRamirez, C., Rozzi, R., Abarzúa, A.M., Marquet, P.A., 2010. From the Holocene to the Anthropocene: A historical framework for land cover change in southwestern South America in the past 15,000 years. La

  • Atkinson, D.J., 1957. Heavy metal concentration in streams in north Angola. Economic Geology, 52(6), 652-667.

  • Atkinson, D.J., 1957. Heavy metal concentration in streams in north Angola. Economic Geology, 52(6), 652-667. Journal of Environmental Radioactivity, 35(1), 23-35.

  • Balkıs, N., Aktan, Y., Balkıs, N., 2012. Toxic metal (Pb, Cd and Hg) levels in the nearshore surface sediments from the European and Anotolian Shores of Bosphorus, Turkey. Marine pollution bulletin, 64(9), 1938-1939.

  • Balkıs, N., Topçuoğlu, S., Güven, K.C., Öztürk, B., Topaloğlu, B., Kirbaşoğlu, Ç., Aksu, A., 2007. Heavy metals in shallow sediments from the Black Sea, Marmara Sea and Aegean Sea regions of Turkey. Journal of Black Sea/Mediterranean Environment, 13,

  • Banat, K., Frstner, U., Miller, G., 1972. Schwermetalle in Sedimenten von Donau, Rhein, Ems, Weser und Elbe im Bereich der Bundesrepublik Deutschland. Naturwissenschaften, 59, 525-528.

  • Bodur, M.N., Ergin, M., 1988. Heavy metal associations in Recent inshore sediments from the Mersin Bay. Bollettino di Oceanologia Teorica ed Applicata, 6(1), 15-34.

  • Bostock, J.,Riley, H.T., 1856. The Natural History of Pliny. Translated, with copious notes and illusteations. Vol. IV, cover (Book 18-23), Henry G. Bohn, Londra, 523 s.

  • Buat-Menard, P., Chesselet, R., 1979. Variable influence of the atmospheric flux on the trace metal chemistry of oceanic suspended matter. Earth and Planetary Science Letters, 42(3), 399-411.

  • Certini, G., Scalenghe, R., 2011. Anthropogenic soils are the golden spikes for the Anthropocene. The Holocene, 21, 1269-1274.

  • Clarke, F.W., 1889. The relative abundance of the chemical elements. Bulletin of the Philisophical Society of Washington, 11, 131-142.

  • Clarke, F.W., 1911. The data of geochemistry, Second Edition. Department of the interior United States Geological Survey (Bulletin 491). Washington, Government Printing Office, 782 s.

  • Condie, K.C., 1993. Chemical composition and evolution of the upper continental crust: contrasting results from surface samples and shales. Chemical Geology, 104, 1-37.

  • Crossland, C.J., Kremer, H.H., Lindeboom, H., Crossland, J.I.M., Le Tissier, M.D., 2005. Coastal fluxes in the Anthropocene: the land-ocean interactions in the coastal zone project of the International Geosphere-Biosphere Programme. Springer-Verlag,

  • Crutzen, P.J., Stoermer, E.F., 2000. The Anthropocene. Global Change Newsletter, 41, 17-18.

  • Crutzen, P.J., 2002. Geology of mankind. Nature, 415, 23.

  • Crutzen, P.J., 2006. The Anthropocene, (Earth System Science in the Anthropocene, Editörler: Ehlers E., Krafft T.). Heidelberg: Springer Berlin, Heidelberg, 13-18.

  • Çoban, B., Balkıs, N. ve Aksu, A., 2009. Heavy metal levels in sea water and sediments of Zonguldak. Journal of Black Sea/Mediterranean Environment, 15, 23-32.

  • Çoşkun, M., Steinnes, E., Frontasyeva, M.V., Sjobakk, T.E., Demkina, S., 2006. Heavy metal pollution of surface soil in the Thrace region, Turkey. Environmental monitoring and assessment, 119(1- 3), 545-556.

  • Dana, J.D., 1863. A Text-book of Geology. Designed For Schools And Academies. Ivison, Blakeman, Taylor & Company, New York and Chicago, 354 s.

  • Davis, R.V., 2011. Inventing the present: historical roots of the Anthropocene. Earth Science History, 30, 63-84.

  • Desnoyers, J., 1829. Observations sur un ensemble de dépots marins plus recens que les terrains tertiaires du bassin de la Seine et constituant une formation géologique distincte: précédées d’un aperçu de la non simultanéité des bassins tertiaires. A

  • Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ. ve Sönmez, S., 2008. Türkiye’de Doğal Ortam Bozulmasına Antroposen Açısından Bakış. TÜCAUM (Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi) V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (16-17 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı, Ankara,

  • Ell, T., 2011. Two letters of Signor Giovanni Arduino, concerning his natural observations: first full English translation. Part 1. Earth Sciences History, 30(2), 267-286.

  • Ell, T., 2012. Two letters of signor Giovanni Arduino, concerning his natural observations: first full English translation. Part 2. Earth Sciences History, 31(2), 168-192.

  • Ellis, E.C., 2011. Anthropogenic transformation of the terrestrial biosphere. Philosophical Transactions of the Royal Society of London A, 369(1938), 1010-1035.

  • Ergin, M., Saydam, C., Baştürk, Ö., Erdem, E., Yörük, R., 1991. Heavy metal concentrations in surface sediments from the two coastal inlets (Golden Horn Estuary and Izmit Bay) of the northeastern Sea of Marmara. Chemical Geology, 91(3), 269- 285.

  • Ergin, M., Bodur, M.N., Yildi̇z, M., Edi̇ger, D., Edi̇ger, V., Yemeniciog, S., Yücesoy, F., 1994. Sedimentation rates in the sea of Marmara: a comparison of results based on organic carbonprimary productivity and 210 Pb dating. Contine

  • Ergin, M., Kazan, B., Eryilmaz, F.Y., Eryilmaz, M., 1998. Metal contamination in the bottom sediments of the gulf of Iskenderun. International journal of environmental studies, 55, 101-119.

  • Erlenkeuser, H., Suess, E., Willkomm, H., 1974. Industrialization affects heavy metal and carbon isotope concentrations in recent Baltic Sea sediments. Geochimica et Cosmochimica Acta, 38(6), 823-842.

  • Ertek, T.A., 2017. Antropojenik Jeomorfoloji: Konusu, kökeni ve amacı. Türk Coğrafya Dergisi, (69), 69- 79.

  • Fischer-Kowalski, M., Krausmann, F., Pallua, I., 2014. A sociometabolic reading of the Anthropocene: Modes of subsistence, population size and human impact on Earth. The Anthropocene Review, 1, 8-33.

  • Fowler, S.W., Oregioni, B., LaRosa, J., 1976. Trace metals in pelagic organisms from the Mediterranean Sea (Rapor: Trace metals in pelagic organisms from the Mediterranean Sea), International Nuclear Information System. Rapor No. IAEA-TECDOC--187, 11

  • Förstner, U., Müller, G., 1975. Factors controlling the distribution of minor and trace metals (heavy metals, V, Li, Sr) in recent lacustrine sediments. IX International Sedimentology Congress, Nice, 57-63.

  • Gale, S.J., Hoare, P.G., 2012. The stratigraphic status of the Anthropocene. The Holocene, 22(12), 1491- 1494.

  • Galuszka, A., Migaszewski, Z.M., Zalasiewicz, J., 2014. Assessing the Anthropocene with geochemical methods. Geological Society, London, Special Publications, 395(1), 221-238.

  • Gerland, P., Raftery, A.E., Ševčíková, H., Li, N., Gu, D., Spoorenberg, T., Alkema, L., Bailey, K.F., Chunn, J., Lalic, N., Bay, G., Buettner, T., Heilig, G.K., Wilmoth, J., 2014. World population stabilization unlikely this century. Science, 34

  • Gervais, P., 1848-1852. Zoologie et paléontologie Françaises (animaux vertébrés) ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. Tome I, Paris: Libraire Éditeur; Arthus Bertrand, 271 s.

  • Goldschmidt, V.M., 1937. The principles of distribution of chemical elements in minerals and rocks. The seventh Hugo Müller Lecture, delivered before the Chemical Society on March 17th, 1937, Journal of the Chemical Society (Resumed), 655-673.

  • Gümgüm, B., Tez, Z., Gülsün, Z., 1994. Heavy metal pollution in water, sediment and fish from the Tigris River in Turkey. Chemosphere, 29(1), 111- 116.

  • Gürbüz, A., Gürer, Ö.F., 2008. Anthropogenic affects on lake sedimentation process: a case study from Lake Sapanca, NW Turkey. Environmental geology, 56(2), 299-307.

  • Hakanson, L., 1980. An ecological risk index for aquatic pollution control: a sedimentological approach. Water Research, 14, 975-1001.

  • Haughton, S., 1865. Manual of geology. Longman, Green, Longman, Robersts, & Green, Londra, 360 s.

  • Horowitz, A.J., Elrick, K.A., 1987. The relation of stream sediment surface area, grain size and composition to trace element chemistry. Applied Geochemistry, 2(4), 437-451.

  • Jenkyn, T.W., 1854. Lessons in Geology – No. L. Chapter V. On the classification of rocks. Section IV, Popular Educator 4, 313–316.

  • Jones, H.L., 1923. Geography of Strabo. Vol. II. (cover Book III – V), William Heinemann, Londra, 480 s.

  • Jowett, M.A., 1892. The Dialogues of Plato Translated Into English with Analyses and Introductions, Third editon, Vol. 3, Clarendon Press, Oxford, 543s.

  • Karadede, H., Ünlü, E., 2000. Concentrations of some heavy metals in water, sediment and fish species from the Atatürk Dam Lake (Euphrates), Turkey. Chemosphere, 41(9), 1371-1376.

  • Lin, S., Hsieh, I.J., Huang, K.M., Wang, C.H., 2002. Influence of the Yangtze River and grain size on the spatial variations of heavy metals and organic carbon in the East China Sea continental shelf sediments. Chemical Geology, 182(2), 377-394.

  • Lyell, C., 1830. Principles of Geology, First ed., Vol. I. John Murray, Londra, 511 s.

  • Lyell, C., 1833. Principles of Geology, First ed., Vol. III, John Murray, Londra, 109 s.

  • Marsh, G.P., 1864. Man and nature; or, physical geography as modified by human action. Charles Scribner, New York, 560 s.

  • Morgan, J.W., Higuchi, H., Takahashi, H., Hertogen, J., 1978. Chondritic eucrite parent body - inference from trace-elements. Geochimica et Cosmochimica Acta, 42(1), 27-38.

  • Murozumi, M., Chow, T.J., Patterson, C., 1969. Chemical concentrations of pollutant lead aerosols, terrestrial dusts and sea salts in Greenland and Antarctic snow strata. Geochimica et Cosmochimica Acta, 33(10), 1247-1294.

  • Müller, G., 1979. Schwermetalle in den Sedimenten des Rheins-Veränderungen seit 1971. Umschau, 79(24), 778-783.

  • Müller, G., 1986. Schadstoffe in SedimentenSedimente als Schadstoffe. Mitt, Österreichische Geologische Gesellschaft, 79, 107-126.

  • Oldfield, F., 2015. When and how did the Anthropocene begin?. The Anthropocene Review, 2(2), 101.

  • Omgbu, J.A., Kokogbo, M.A., 1993. Determination of Zn, Pb, Cn and Hg in soils of Ekpan, Nigeria. Environment International, 19, 611–612.

  • Orhon, S., 1984. İzmit Körfezi’nde sediment-kor analizi ile demir, mangan ve organik karbon tayini. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, İstanbul, Yüksek Lisans Tezi, 49 s., (yayımlanmamış).

  • Önder, S., Dursun, S., 2006. Air borne heavy metal pollution of Cedrus libani (A. Rich.) in the city centre of Konya (Turkey). Atmospheric Environment, 40(6), 1122-1133.

  • Özkan, E.Y., Büyükışık, B., 2012. Geochemical and statistical approach for assessing heavy metal accumulation in the southern Black Sea sediments. Ekoloji, 21(83), 11-24.

  • Özmen, M., Güngördü, A., Kucukbay, F.Z., Güler, R.E., 2006. Monitoring the effects of water pollution on Cyprinus carpio in Karakaya Dam Lake, Turkey. Ecotoxicology, 15(2), 157-169.

  • Özşahin, E., Eroğlu, İ., 2017. Tekirdağ İlinin Antropojenik Biyomlarının (Antronomların) Zamansal Ve Mekânsal Değişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, (35), 218-227.

  • Ray, A.K., Tripathy, S.C., Patra, S., Sarma, V.V., 2006. Assessment of Godavari estuarine mangrove ecosystem through trace metal studies. Environment International, 32(2), 219-223.

  • Reboul, H., 1833. Géologie de la période quaternaire et introduction a l’histoire ancienne. F.G. Levrault, Paris, 222 s.

  • Ruddiman, W.F., 2003. The anthropogenic greenhouse era began thousands of years ago. Climatic Change, 61(3), 261-293.

  • Rudnick, R.L., Gao, S., 2003. Composition of the Continental Crust, (Treatise On Geochemistry, Volume 3: The Crust, Editörler: Holland, H.D., Turekian, K.K.), Elsevier Ltd., 1-64.

  • Sakai, H., Kojima, Y., Saito, K., 1986. Distribution of heavy metals in water and sieved sediments in the Toyohira river. Water Research, 20(5), 559-567.

  • Salomons, W., Förstner, U., 1984. Metals in the hydrocycle. Springer, Berlin, 653 s.

  • Sarasiab, A.R., Mirsalari, Z., Hosseini, M., 2014. Distribution and Seasonal Variation of Heavy Metal in Surface Sediments from Arvand River, Persian Gulf. Journal of Marine Science: Research & Development, 4(3; 150), 1-6.

  • Sarı, E., Çağatay, M.N., Acar, D., Belivermiş, M., Kılıç, Ö., Arslan, T.N., Tutay, A., Kurt, M.A., Sezer, N., 2018. Geochronology and sources of heavy metal pollution in sediments of Istanbul Strait (Bosporus) outlet area, SW Black Sea, Turkey. Chemo

  • Schlütz, F., Lehmkuhl, F., 2009. Holocene climatic change and the nomadic Anthropocene in Eastern Tibet: palynological and geomorphological results from the Nianbaoyeze Mountains. Quaternary Science Reviews, 28, 1449-1471.

  • Slaughter, R.A., 2012. Welcome to the Anthropocene. Futures, 44(2), 119-126.

  • Starodubtseva, I.A., 2006. Aleksei Petrovich Pavlov (1854–1929) – The propagator of Sueߒ ideas in Russia. Berichte der Geologischen Bundesanstalt, 69: 65.

  • Steffen, W., Crutzen, P.J., McNeill, J.R., 2007. The Anthropocene: Are Humans Now Overwhelming the Great Forces of Nature. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 36(8), 614-621.

  • Stoffers, P., Glasby, G.P., Wilson, C.J., Davis, K.R., Walter, P., 1986. Heavy metal pollution in Wellington Harbour. New Zealand Journal of Marine and Freshwater Research, 20, 495-512.

  • Stoppani, A., 1873. Corso di Geologia, Vol. II, Geologia Stratigrafica, (Editörler: G. Bernardoni, EG Brigola), Milan, 868 s.

  • Suess, E., 1862. Der Boden der Stadt Wien nach seiner Bildungsweise, Beschaffenheit und seinen Beziehungen zum Bürgerlichen Leben. Eine geologische Studie. Wilhelm Braumüller, Viyana, 326 s.

  • Sutherland, R.A., 2000. Bed sediment-associated trace metals in an urban stream, Oahu, Hawaii. Environmental Geology, 39(6), 611-627.

  • Taylor, S.R., McLennan, S.M., 1995. The geochemical evolution of the continental crust. Reviews of Geophysics, 33(2), 241-265.

  • Taymaz, K., Yigit, V., Özbal, H., Ceritoglu, A., Müftügil, N., 1984. Heavy metal concentrations in water, sediment and fish from Izmit Bay, Turkey. International Journal of Environmental Analytical Chemistry, 16(4), 253-265.

  • Tomlinson, D.L., Wilson, J.G., Harris, C.R., Jeffrey, D.W., 1980. Problems in the assessment of heavy-metal levels in estuaries and the formation of a pollution index. Helgoländer Meeresuntersuchungen, 33(1-4), 566-575.

  • Tuncer, G., Karakas, T., Balkas, T.I., Gökçay, C.F., Aygnn, S., Yurteri, C., Tuncel, G., 1998. Landbased sources of pollution along the Black Sea coast of Turkey: concentrations and annual loads to the Black Sea. Marine Pollution Bulletin, 36(6), 409

  • Turekian, K.K., Wedepohl, K.H., 1961. Distribution of the elements in some major units of the earth’s crust. Geological Society of America Bulletin, 72(2), 175-192.

  • Tyler, G., 1972. Heavy metals pollute nature, may reduce productivity. Ambio, 1(2), 52-59.

  • Upadhyay, A.K., Gupta, K.K., Sircar, J.K., Deb, M.K., Mundhara, G.L., 2006. Heavy metals in freshly deposited sediments of the river Subernarekha, India: an example of lithogenic and anthropogenic effects. Environmental Geology, 50(3), 397-403.

  • Upadhyay, A.K., Gupta, K.K., Sircar, J.K., Deb, M.K., Mundhara, G.L., 2007. Dominance of lithogenic effect for nickel, cobalt, chromium and mercury as found in freshly deposited sediments of the river Subernarekha, India. Environmental Geology, 51(8)

  • von Cotta, B., 1866. Die geologie der gegenwart dargestellt und beleuchtet. JJ Weber, Leipzing, 424 s.

  • Waters, C.N., Zalasiewicz, J.A., Williams, M., Ellis, M.A., Snelling, A.M., 2014. A stratigraphical basis for the Anthropocene?. Geological Society, Londra, Special Publications, 395(1), 1-21.

  • Waters, C.N., Zalasiewicz, J., Summerhayes, C., Barnosky, A.D., Poirier, C., Gałuszka, A., Cearreta, A., Edgeworth, M., Ellis, E.C., Ellis, M., Jeandel, C., Leinfelder, R., McNeill, J.R., Richter, D.D., Steffen, W., Syvitski, J., Vidas, D., Wagr

  • Wedepohl, K.H., 1995. The composition of the continental crust. Geochimica et Cosmochimica Acta, 59(7), 1217-1232.

  • Wilkinson, I.P., Poirier, C., Head, M.J., Sayer, C.D., Tibby, J., 2014. Microbiotic signatures of the Anthropocene in marginal marine and freshwater palaeoenvironments. Geological Society London Special Publications, 395(1), 185-219.

  • Wilkinson, I.P., Poirier, C., Head, M.J., Sayer, C.D., Tibby, J., 2014. Microbiotic signatures of the Anthropocene in marginal marine and freshwater palaeoenvironments. Geological Society London Special Publications, 395(1), 185-219. Holocene–Anthrop

  • Yatkın, S., Bayram, A., 2008. Determination of major natural and anthropogenic source profiles for particulate matter and trace elements in Izmir, Turkey. Chemosphere, 71(4), 685-696.

  • Yücesoy, F., Ergin, M., 1992. Heavy-metal geochemistry of surface sediments from the southern Black Sea shelf and upper slope. Chemical Geology, 99(4), 265-287.

  • Zalasiewicz, J., Waters, C.N., Williams, M., Barnosky, A.D., Cearreta, A., Crutzen, P., Ellis, E., Ellis, A.M., Fairchild, J.I., Grinevald J., Haff, K.P., Hajdas. I., Leinfelder, R., McNeill, J., Odada, E.O., Poirier, C.,Richter D., Steffen, W., Summ

  • Zalasiewicz, J., Williams, M., Haywood, A., Ellis, M. 2011. The Anthropocene: a new epoch of geological time?. Philosophical Transactions of the Royal Society of London A, 369, 835-841.

  • Zhang, C., Wang, L., Li, G., Dong, S., Yang, J., Wang, X., 2002. Grain size effect on multi-element concentrations in sediments from the intertidal flats of Bohai Bay, China. Applied Geochemistry, 17(1), 59-68.


  • Sümer, Ö , Alak, A , Tekin, A . (2020). Antropojen ve Antroposen Kavramlarının Tarihsel Gelişimine Yerbilimsel Bir Bakış . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 1-20 . DOI: 10.25288/tjb.605167

    • Eckernförder ve Geltinger Körfezlerinin Antropojenik Ağır Metal Kirliliğinin Karot Sedimentlerinde Araştırılması, Batı Baltık Denizi, Almanya
    Mustafa Ergin
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Bu çalışma, Baltık Denizi`nin batısında 1800`lü yıllardan önce ve sonra artarak gelişen insan faaliyetlerinin (tarım, ziraat, kentleşme, yerleşim, savaşlar, sanayileşme gibi) ve soğuk iklimsel dönemlerin izlerini araştırmak amacı ile yapılmış olup, 1978 yılında Almanya`nın Eckernförder (EB) ve Geltinger (GB) körfezlerinden "SENCKENBERG" Araştırma Gemisi ile sediment örnekleri alınmıştır. Vibrasyon çekiçleme yöntemi ile alınan bozulmamış 2 kutu karotun sedimentleri üzerinde tane boyu, karbonat, organik karbon, element, Pb-210 tarihlendirme ve SEM-EDAX analizleri yapılmış ve sonuçlar istatiksel yöntemler ile de yorumlanıp tartışılmıştır. Körfezlerin zaman zaman suboksik-anoksik koşullarında çökelen gri-siyahımsı balçık çamuru ("schlick") çoğunlukla silikat-aluminyum silikat minerallerinden oluşmaktadır. Karbonat miktarları her iki karotda da düşük (çoğunlukla<%3) iken, EB sedimentleri GB sedimentlerine göre nisbeten daha ince tanelidir. Bölgesel özgün kaynak ve ortamsal koşullar her iki körfez sedimentlerinde de yüksek organik madde birikimine (%2-6) neden olmaktadır. Ana element miktarlarının çoğu (Si, Al, K, Mg, Fe, P) karotlar boyunca önemli değişimler göstermemekte ve litojenik-jeojenikkaynağa işaret etmektedir. Mn, Co ve kısmen P miktarlarının karot boyunca değişimi ise, sedimentde diyajenez ile izah edilmektedir. Cr, Ni, Cu, Pb, Zn, Cd ve Hg miktarları karotların üst seviyelerine doğru artış göstermektedir. Karotlarda üst seviye metal miktarlarının alt seviye değerlerine bölünmesi ile hesaplanan kirlilik faktörleri Hg için 18-76 (çok yüksek kirlilik); Cd için 3,5-4,7 (belirgin, yüksek kirlilik); Zn ve Pb için 2,1-2,9 (orta-az derecede kirlilik) ve Cu, Cr, Ni, Co, Mn, Fe için 0,7-1,7 (çok az derecede kirlilik) arasında değişen değerlere işaret etmektedir. Özelliklede yüksek metal miktarları (CF>2) bölgede 1800`li yıllardan itibaren antropojenik etkilerin varlığını göstermektedir. Karotların üst 4-22 cm derinliklerinde tesbit edilen kömür, kül ve metalik cürufların varlığı da bu görüşü desteklemektedir.

  • Baltık Denizi

  • Almanya

  • Sediment

  • Antropojen

  • Kirlilik

  • Abu-Hilal, A.H., Badran, M.M., 1990. Effect of Pollution Sources on Metal Concentration in Sediment Cores from the Gulf of Aqaba (Red Sea). Marine Pollution Bulletin, 21(4), 190-197.

  • Adamo, P., Arienzo, M., Imperato, M., Naimo, D., Nardi, G., Stanzione, D., 2005. Distribution and partition of heavy metals in surface and sub-surface sediments of Naples city port. Chemosphere, 61 (6), 800-809.

  • Alak, A., Sümer, Ö., 2017. Marmara ve Karadeniz Kıyılarındaki Güncel Sedimanlar İçinde Antroposen’in Varlığına Ait Yeni Bulgular. Türkiye Jeoloji Bülteni, 60, 145-168.

  • Aksu, A.E., Yaşar, D., Uslu, O., 1998. Assessment of marine pollution in İzmir Bay: Heavy metal and organic compound concentrations in surficial sediments. Turkish Journal of Engineering and Enviromental Sciences, 22(5), 387-416.

  • Algan, O., Balkıs, N., Çağatay, M.N., Sarı, E., 2004. The sources of metal contents in the shelf sediments from the Marmara Sea, Turkey. Environmental Geology, 46, 932-950.

  • Atabey, E., 2010. Türkiye’de İnsan Kaynaklı (Antropojenik) Unsurlar ve Çevresel Etkileri. MTA Yer Bilimleri ve Kültür Serisi-7, Ankara, 286 s.

  • Balkıs, N., Çağatay, M.N., 2001. Factors controlling metal distributions in the surface sediments of the Erdek Bay, Sea of Marmara, Turkey. Environment International, 27, 1-13.

  • Balsved, J.E., http://www.navalhistory.dk

  • Bayat, O., 1998. Characterisation of Turkish fly ashes. Fuel, 77 (9/10), 1059-1066.

  • Birch, G.F., Davies,K.P., 2003. A scheme for assessing human impacts on coastal aquatic environments using sediments,(Coastal GIS 2003: an integrated approach to Australian coastal issues, (371- 380), Editörler: Woodcoffe, C.D., R.A. Furness). Wollon

  • Bodur, M.N., Ergin, M., 1994. Geochemical characteristics of the recent sediments from the Sea of Marmara. Chemical Geology,115, 73-101.

  • Brügmann, L., Bublitz, G., Hennings, U., 1980. Der Gehalt von Spurenmetallen in Sedimentkernen der westlichen Ostsee. Zeitschrift für Angewandte Geologie, 26(8), 398-405.

  • Covelli, S., Fontolan, G., 1997. Application of a normalization procedure in determining regional geochemical baselines. Environmental Geology, 30 (1-2), 34-45.

  • Crutzen, P.J., 2006. The “Anthropocene”, (Earth System Science in the Anthropocene, Editörler: Ehlers E., Kraft, T.). Springer, Berlin, Heidelberg, 13-18.

  • Djafari, D., 1977. Mangan-Eisen-Akkumulate in der Kieler Bucht. Meyniana, 29, 1-9.

  • Edgerton, H.E., Seibold, E., Vollbrecht, K., Werner, F., 1966. Morphologische Untersuchungen am Mittelgrund (Eckernförder Bucht, westliche Ostsee). Meyniana, 16, 37-50.

  • Ergin, M., 1982. Mineralogisch-Sedimentologische und Geochemische Untersuchungen an Zwei Sedimentkernen Aus Schlickgebieten der Westlichen Ostsee- Einfluss klimatischer und anthropogener faktoren auf die sedimentation in den Meeresbuchten Schleswig-H

  • Ergin, M. 1988. Mineralogy and petrology of Holocene sediments from the western Baltic Sea. Bollettino Di Oceanologia Teorica Ed Applicata, 6(4), 227- 242.

  • Ergin, M., 1990. Pre-Civilizational and Civilizational Layers in Two Sediment Cores from the Western Baltic Sea. Bollettino Di Oceanologia Teorica Ed Applicata, 8 (1), 41-50.

  • Ergin, M., Saydam, C., Baştürk, Ö., Erdem, E., Yörük, R., 1991. Heavy metal concentrations in surface sediments from the two coastal inlets (Golden Horn Estuary and Izmit Bay) of the northeastern Sea of Marmara. Chemical Geology, 91(3), 269- 285.

  • Ergin, M., Bodur, M.N., Ediger, D., Ediger, V., Yılmaz, A., 1993. Organic carbon distribution in the surface sediments of the Sea of Marmara and its control by the inflows from adjacent water masses. Marine Chemistry, 41, 311-326.

  • Ergin, M., Kazan, B. ve Ediger, V., 1996. Source and depositional controls on heavy metal distribution in marine sediments of the Gulf of İskenderun, Eastern Mediterranean. Marine Geology, 133, 223-239.

  • Erlenkeuser, H., Suess, E. ve Willkomm, H., 1974. Industraliaztion affects heavy metal and carbon isotope concentrations in recent Baltic Sea sediments. Geochim. Cosmochim. Acta, 38 (6), 823-842.

  • Fagan, B., 2000. The Little Ice Age: How Climate Made History 1300-1850. Basic Books, New York, 272 s.

  • Förstner, U., Wittmann, G.T.W., 1979. Metal Pollution in the Aquatic Environment. Springer-Verlag, Berlin, 486 s.

  • Garnaga, G., 2012. Integrated assessment of pollution in the Baltic Sea. Ekologija, 58(3), 331-355.

  • Güven, K.C., Öztürk, B., 2005. Deniz Kirliliği-Temel Kirleticiler ve Analiz Yöntemleri. Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Yayınları No.21, İstanbul, 512 s.

  • Hahn, H.-W., 2011. Die Industrielle Revolution in Deutschland (Enzyklopaedi deutscher Geschichte). Band 491, 193 s.

  • Hakanson, L., 1980. Ecological risk index for aquatic pollution control. A sedimentological approach. Water Research, 14, 975-1001.

  • Hartman, N., 1964. Zur Geochemie von Mangan und Eisen in der Ostsee. Meyniana, 14, 3-20.

  • HELCOM, 2007. Heavy Metal Pollution to the Baltic Sea in 2004. HELCOM Baltic Sea Environment Proceedings No. 108, 33s. http:// www.google. com/maps/ 12 Haziran 2019. Image Landsat/ Copernicus, 2009 GeoBasis-DE-BKG.

  • Kanellopoulos, T.D., Angelidis, M.O., Karageorgis, A.P., Kaberi, H., Kapsimalis, V. ve Anagnostou, C., 2006. Geochemical composition of the uppermost prodelta sediments of the Evros River, northeastern Aegean Sea. Journal of Marine Systems, 63, 63-78

  • Kaufhold, H., Burbaum, B., Grube, A., 2012. Geologische Übersichtskarte von SchleswigHolstein 1:250.000. Landesamt für Landwirtschaft, Umwelt und laendliche Raüme SchleswigHolstein. Geologischer Dienst.

  • Kemp, A.L.W., Thomas, R.L., Dell, C.I., Jacquet, J.M., 1976. Cultural impact on the geochemistry of sediments in Lake Erie. Journal of the Fisheries Research Board of Canada, 33(3), 440-462.

  • Komatina, M.M., 2004. Tıbbi Jeoloji-Jeolojik Ortamların İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri. (Medical Geology Effects of Geological Environments on Human Health’ten Türkçeye çeviri: Örgün Y., Bayrak D. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Çeviri Serisi No

  • Kucuksezgin, F., Kontas, A., Altay, O., Uluturhan, E., Darılmaz, E., 2006. Assessment of marine pollution in Izmir Bay: Nutrient, heavy metal and total hydrocarbon concentrations. Environment International, 32, 41-51.

  • Kuijpers, A., 1974. Trace elements at the depositional interface and in sediments of the outer Parts of the Eckernförder Bucht, Western Baltic. Meyniana, 26, 23-38.

  • Leivuori M., Joksas, K., Seisuma, Z., Kulikova, I., Petersell, V., Larsen, B., Pedersen, B., Floderus, S., 2000. Distribution of heavy metals in sediments of the Gulf of Riga, Baltic Sea. Boreal Environment Research, 5, 165-185.

  • Lorenzo, F., Alonso, A., Pellicer, M.J., Pages, J.L., Perez-Arlucea, M., 2007. Historical analysis of heavy metal pollution in three estuaries on the North coast of Galicia (NW Spain). Environmental Geology, 52, 789-802.

  • Magaard, L., Rheinheimer, G., 1974. Meereskunde der Ostsee. Springer, Berlin-Heidelberg, 269 s.

  • Müller, G., 1964. Methoden der Sedimentuntersuchungen. Schweizert Verlag, Stuttgart, 303 s.

  • Müller, G., Dominik, J., Reuther, R., Malish, R., Schulte, E., Acker, L., Irion, G., 1980. Sedimentary record of environmental pollution in the western Baltic Sea. Naturwissenschaften, 67(12), 595-600.

  • Nilsson, S., 2006. International river basins in the Baltıc Sea region. European Union, BSR INTERREG III B Programme Project Report 14.

  • Prange, W., 1978. Der letzte weichselzeitliche Gletschervorstoss in Schleswig-Holstein-das Gefüge überfahrener Schmelzwassersande und die Entstehung der Morphologie. Meyniana, 30, 61-75.

  • Remeikaite-Nikiene, N., Garnaga-Budre, G., Lujaniene, G., Joksas, K., Stankevicius, A., Malejevas, V., Bariseviciute, R., 2018. Distribution of metals and extent of contamination in sediments from the South-eastern Baltic Sea (Lithuanian zone). Ocean

  • Schlichting, E., (1960). Typische Böden SchleswigHolsteins, P.Pray, Hamburg, 140 s.

  • Secrieru, D., Secrieru, A., 2002. Heavy-Metal Enrichment of Man-made Origin of Superficial Sediment on the Continental Shelf of the Northwestern Black Sea. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 54, 513-526.

  • Seibold, E., 1970. Nebenmeere im humiden und ariden Klimabereich. Geologische Rundschau, 60(1), 73- 105.

  • Seibold, E., Exon, N., Hartmann, M., Kögler, F.C., Krumm, H., Lutze, G.F., Newton, R.S., Werner, F., 1971. Marine Geology of Kiel Bay. In: Sedimentology of Parts of Central Europe. VIII. International Sediment. Congress, Heidelberg, 209-23.

  • Shen, F., Mao, L.,Sun, R., Du, J., Tan, Z., Ding, M., 2019. Contamination Evaluation and Source Identification of Heavy Metals in the Sediments from the Lishui River Watershed, Southern China. International Journal of Environmental Research and Publi

  • Siegel, F.R., 2002. Environmental Geochemistry of Potentially Toxic Metals. Springer-Verlag, BerlinHeidelberg, 218 s.

  • Suess, E., Erlenkeuser, H., 1975. History of metal pollution and carbon input in Baltic Sea sediments. Meyniana, 27, 63-75.

  • Swaine, D.J., 1990. Trace elements in Coal. Butterworths, Londra, 294s.

  • Szefer, P., 2002. Metal pollutants and radionuclides in the Baltic Sea- an overview. Oceanologia, 44(2), 129-178.

  • Tomlinson, D.L., Wilson, J.G., Harris, C.R., Jeffrey, D.W., 1980. Problems in the assessment of heavy-metal levels inestuaries and the formation of a pollution index. Helgoländer Meeresuntersuchungen, 33, 566-575.

  • Tuncalı, E., Çiftçi, B., Yavuz, N., Toprak, S., Köker, A., Gencer, Z., Ayçık, H., Şahin, N., 2002. Türkiye Tersiyer Kömürlerinin Kimyasal ve Teknolojik Özellikleri. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 401 s.

  • Turekian, K.K., Wedepohl, K.H., 1961. Distribution of the elements in some major units of the earth’s crust. Geological Society of America Bulletin, 72(2), 175-192.

  • Ünlü, S., Topçuoğlu, S., Alpar, B., Kırbaşoğlu, Ç., Yılmaz, Y.Z., 2007. Heavy metal pollution in surface sediment and mussel samples in the Gulf of Gemlik. Environmental monitoring and assessment, 144, 169-178.

  • Voipio, A., 1981. The Baltic Sea. Elsevier, Amsterdam, 418 s.

  • Wang, X.C., Feng, H. ve Ma, H.Q., 2007. Assessment of Metal Contamination in Surface Sediments of Jiaozhou Bay, Qingdao, China. Clean, 35(1), 62- 70.

  • Yaşar, D., Aksu, A.E.,Uslu, O., 2001. Anthropogenic Pollution in İzmit Bay: Heavy Metal Concentrations in Surface Sediments. Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 25(4), 299-313.

  • Yücesoy, F.,Ergin, M., 1992. Heavy-metal geochemistry of surface sediments from the southern Black Sea shelf and upper slope. Chemical Geology, 99, 265- 287.


  • Ergin, M . (2020). Eckernförder ve Geltinger Körfezlerinin Antropojenik Ağır Metal Kirliliğinin Karot Sedimentlerinde Araştırılması, Batı Baltık Denizi, Almanya . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 21-42 . DOI: 10.25288/tjb.590966

    • Antropojenik Kaynaklı Metal Kirliliğinin Çevresel Etkilerinin Azaltılmasında Uçucu Kül Kullanımı
    Deniz Şanliyüksel Yücel Burcu İleri
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Antropojenik etki ile oluşan asit maden drenajı (AMD) düşük pH, yüksek konsantrasyonda metal, sülfat, çözünmüş ve askıda katı madde içermektedir. Türkiye`nin kuzeybatısındaki Çan kömür havzasında bulunan Etili kömür madeninde 1980`li yıllardan günümüze AMD`nın neden olduğu çevresel sorunlar yaşanmaktadır. Madencilik faaliyetleri neticesinde kömür ocaklarının çevresinde oluşan tane boyutu ince ve yüksek sülfür içerikli pasalar geniş alana yayılmakta ve AMD oluşum süreçlerini hızlandırmaktadır. Bu çalışmada, Etili kömür madeninde oluşan AMD`nın nötralizasyonu ve çevresel etkilerinin azaltılmasında akışkan yataklı termik santral atığı olan uçucu külün etkisinin laboratuvar ölçeğinde belirlenmesi amaçlanmıştır. Kimyasal analiz sonuçları, çamur pH`ı ve asit-baz hesaplama testlerine göre Etili maden sahasındaki pasaların efektif olarak AMD üretimini önlemek için ağırlıkça en az %30 uçucu kül ile karışması gerektiği saptanmıştır. Belirlenen optimum karışım oranına göre hazırlanan liç testleri sonucunda liçin pH değerinin arttığı, elektriksel iletkenlik, metal (Al, Fe, Mn, Ni, Pb ve Zn) ve sülfat konsantrasyonunun azaldığı belirlenmiştir. 24 saatin sonunda karışım liçinin metal konsantrasyonu Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği limit değerlerini sağlamış ve 720 saat boyunca liçin metal konsantrasyonunda artış olmamıştır. 720 saatin sonunda liçteki metal konsantrasyonun %72-97 arasında azaldığı tespit edilmiştir. Bu çalışma ile uçucu kül kullanılarak AMD`nın çevresel etkilerinin minimize edilebileceği saptanmıştır.

  • Asit maden drenajı

  • Çan kömür havzası

  • çevresel etki

  • metal liçi

  • pasa

  • uçucu kül

  • Akçil, A., Koldaş, S., 2006. Acid mine drainage (AMD): Causes, treatment and case studies. Journal of Cleaner Production, 14, 1139–1145.

  • Balcı, N., Gül, S., Kılıç, M.M., Karagüler, N.G., Sarı, E., Sönmez, M.Ş., 2014. Balya (Balıkesir) Pb-Zn madeni atık sahasının biyojeokimyası ve asidik maden drenajı oluşumuna etkileri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 57(3), 1–24.

  • Görhan, G., Kahraman, E., Başpınar, M.S., Demir, İ., 2009. Uçucu Kül bölüm II: Kimyasal, mineralojik ve morfolojik özellikler. Yapı Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5(2), 33–42.

  • Hageman, P.L., Seal, R.R., Diehl, S.F., Piatak, N.M., Lowers, H.A., 2015. Evaluation of selected static methods used to estimate element mobility, acid-generating and acid-neutralizing potentials associated with geologically diverse mining wastes. Ap

  • Jones, S.E., Çetin, B., 2017. Evaluation of waste materials for acid mine drainage remediation. Fuel, 188, 294–309.

  • Karadeniz, M., 2008. Sülfürlü Madenlerin Sorunu Asit Maden Drenajı ve Çözümü. TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayını, Oda Yayın No: 146, Ankara, 231 s.

  • Karadeniz, M., 2011. Balıkesir Balya kurşun-çinko madeni flotasyon artıklarının asit maden drenajı oluşum potansiyelinin derinlikle değişiminin araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Doktora Tezi, 228 s.

  • Krauskopf, K.B., Bird, D.K., 1995. Introduction to Geochemistry, Third Edition. McGraw-Hill, New York, 647 s.

  • Lapakko, K., 1992. Recent literature on static predictive test. Proceedings of the Symposium on Emerging Process Technologies for a Cleaner Environment, Phoenix, AZ., 24-27 February 1992, S. Chander (ed.), Society for Mining, Metallurgy and Explorati

  • Lottermoser, B.G., 2010. Mine wastes: Characterization, Treatment, and Environmental Impacts, Third Edition. Springer Heidelberg, Berlin, 410 s.

  • Okumuşoğlu, D., Gündüz, O., 2013. Hydrochemical status of an acidic mining lake in Can-Canakkale,Turkey. Water Environment Research, 85(7), 604– 620.

  • Perez-Lopez, R., Nieto, J.M., Almodovar, G.R., 2007. Utilization of fly ash to improve the quality of the acid mine drainage generated by oxidation of a sulphide-rich mining waste: Column experiments. Chemosphere, 67(8), 1637–1646.

  • Qureshi, A., Jia, Y., Maurice, C., Öhlander, B., 2016. Potential of fly ash for neutralisation of acid mine drainage. Environmental Science Pollution Research, 23(17), 17083–17094.

  • Qureshi, A., Maurice, C., Öhlander, B., 2019. Effects of the co-disposal of lignite fly ash and coal mine waste rocks on AMD and leachate quality. Environmental Science Pollution Research, 26(4), 4104–4115.

  • Sayılgan, E., Kürklü, K., 2018. Uçucu kül örneğinden demir ve alüminyum gideriminde Taguchi yaklaşımı. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 23(3), 133–142.

  • Smart, R., Skinner, W.M., Levay, G., Gerson, A.R., Thomas, J.E., Sobieraj, H., Schumann, R., Weisener, C.G., Weber, P.A., Miller, S.D., Stewart, W.A., 2002. ARD Test Handbook: Project P387A Prediction and Kinetic Control of Acid Mine Drainage. AMIRA

  • Sobek, A.A., Schuller, W.A., Freeman, J.R., Smith, R.M., 1978. Field and Laboratory Methods Applicable to Overburdens and Minesoils. Environmental Protection Technology Series, United States Environmental ProtectionAgency EPA-600/2-78-054. Washington

  • Stouraiti, C., Xenedis, A., Paspaliaris, I., 2002. Reduction of Pb, Zn and Cd availability from tailings and contaminated soils by the application of lignite fly ash. Water Air and Soil Pollution, 137, 247–265.

  • Şanlıyüksel Yücel, D., Baba, A., 2013. Geochemical characterization of acid mine lakes and their effect on the environment, NW of Turkey. Archives of Environmental Contamination and Toxicology, 64(3), 357–376.

  • Şanlıyüksel Yücel, D., Yücel, M.A., Baba, A., 2014. Change detection and visualization of acid mine lakes using time series satellite image data in geographic information systems (GIS): Can (Canakkale) County, NW Turkey. Environmental Earth Sciences

  • Şanlıyüksel Yücel, D., Balcı, N., Baba, A., 2016. Generation of acid mine lakes associated with abandoned coal mines in NW Turkey. Archives of Environmental Contamination and Toxicology, 70(4), 757–782.

  • Şanlıyüksel Yücel, D. 2017. Removal of heavy metals from aqueous solution using fly ash: Can Thermal Power Plant, NW Turkey as a case study. Karaelmas Science and Engineering Journal, 7(1), 291–298.

  • Şanlıyüksel Yücel, D., Yücel, M.A., 2017. Determining hydrochemical characteristics of mine lakes from abandoned coal mines and 3D modelling of them using unmanned aerial vehicle. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 23(6), 780–791.

  • Şanlıyüksel Yücel, D., İleri, B., 2018. Evaluation of ultrasound-assisted modified fly ash for treatment of acid mine drainage. In: S.A. Akinyemi (ed.), Coal Fly Ash Beneficiation- Treatment of Acid Mine Drainage with Coal Fly Ash, InTech: Croatia, 5

  • Şanlıyüksel Yücel, D., 2019. Characterization and comparison of mine wastes in Can Coal Basin, northwest Turkey: A case study. Environmental Earth Sciences, 78, 154.

  • Villeneuve, M., Bussière, B., Benzaazoua, M., Aubertin, M., Monroy, M., 2003. The influence of kinetic test type on geochemical response of low acid generating potential tailings. 10th International Conference on Tailings and Mine Waste: Tailings and

  • Wang, J., Teng, X., Wang, H., Ban, H., 2004. Characterizing the metal adsorption capability of a Class F coal fly ash. Environmental Science & Technology, 38(24), 6710–6715.

  • Yehesis, M.B., Shang, J.Q., Yanful, E.K., 2009. Longterm evaluation of coal fly ash and mine tailings co-placement: A site-specific study. Journal of Environmental Management, 91(1), 237–244.

  • Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği, 2015. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, http://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2015/04/20150415-18.htm 17 Temmuz 2019.

  • Yolcubal, İ., Demiray, A.D., Çiftçi, E., Sangu E., 2016. Environmental impact of mining activities on surface water and sediment qualities around Murgul copper mine, Northeastern Turkey. Environmental Earth Sciences, 75, 1415.


  • Şanlıyüksel Yücel, D , İleri, B . (2020). Antropojenik Kaynaklı Metal Kirliliğinin Çevresel Etkilerinin Azaltılmasında Uçucu Kül Kullanımı . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 43-56 . DOI: 10.25288/tjb.593416

    • Erdek Körfezi Karot Çökellerinin Ağır Metal Dağılımı ve Zenginleşme Derecesi
    Tuğçe Nagihan Arslan Erol Sari Mehmet Ali Kurt Dursun Acar
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Erdek Körfezi Marmara Denizi’nin güneybatısında yer almaktadır. Ortalama ve maksimum derinliği sırasıyla yaklaşık 34 ve 55 m`dir. Çalışma alanı Marmara Denizi`ndeki diğer körfezlere (İzmit, Gemlik) kıyasla antropojenik kökenli kirleticilere daha az maruz kalmıştır. Körfeze başlıca tatlı su ve çökel taşınımı Karabiga ve Gönen nehirleriyle gerçekleşmektedir. Bu nehirler Gönen ve Biga ilçelerinin evsel, tarımsal ve endüstriyel (seramik fabrikaları ve deri sanayi) kaynaklı atık sularını bünyelerine alarak Marmara Denizi`ne boşalırlar. Bu çalışmada, Gönen Nehri ağzı -16m su derinliğinden alınan 174 cm uzunluğundaki karot çökel örneğinde geçmişten günümüze antropojenik ve/veya doğal kökenli ağır metal miktarındaki değişimler incelenmiştir. Bölgenin ağır metal zenginleşmesi; ağır metal (Cu, Pb, As, Zn, Cr ve Co), tane boyutu ve toplam organik karbon (TOK) analizleri ile değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, karot boyunca ortalama Cu, Pb, As, Zn, Cr ve Co değerleri sırasıyla 16, 68, 10, 26, 111 ve 4 mg.kg-1`dır.Ortalama çakıl, kum, silt ve kil içerikleri sırasıyla %0,1, 1, 28,5 ve 70,4`tür. TOK değerleri %0,5 ile 1,9 arasında değişim göstermektedir. Çalışma alanının ağır metal birikim tarihçesini daha net değerlendirmek için karot boyunca zenginleşme faktörü (EF) değerleri hesaplanmıştır. Karot düşey profili boyunca ortalama EF değerleri; EF-Pb 12,2,EF-As 4,8, EF-Cr 3,3, EF-Zn 1,1, EF-Cu 0,9 ve EF-Co 0,7`dir. Sutherland (2000) zenginleşme faktörü kirlilik derecesi sınıflamasına göre karot çökel örnekleri Cr ve As ile orta derecede, Pb ile de önemli derecede kirletilmiştir. Çalışma alanı Co, Cu ve Zn bakımından kirletilmemiştir. EF-Pb, EF-As ve EF-Cr değerleri körfeze tarımsal ve endüstriyel kökenli (deri sanayi) arıtılmamış antropojenik kaynaklı atık suların deşarj edildiğini göstermektedir.

  • ağır metal

  • antropojenik kirlilik

  • Gönen Nehri

  • karot çökeli

  • zenginleşme faktörü

  • Akkaya, E., 2004. Marmara Denizi’nin mevcut kirlenme durumu ve çözüm önerileri. 1. Ulusal Çevre Kongresi, 13-15 Ekim 2004, Sivas.

  • Akyüz, H.S., 1995. Manyas-Susurluk-Kepsut (Balıkesir) civarının jeolojisi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Doktora Tezi, 202 s (yayımlanmış).

  • Akyüz, T., Mukhamedshina, N., Akyuz, S., Sarı, E., Mirsagatova, A.A., 2007. Toxic and trace element analysis of surface sediments from the Gulf of Saros by INAA and XRF methods. Journal ofRadioanalytical and Nuclear Chemistry, 273 (3), 747-751.

  • Amin, B., Ismail, A., Arshad, A., Yap, C.K., Kamarudin, M.S., 2009. Anthropogenic impacts on heavy metal concentrations in the coastal sediments of Dumai, Indonesia. Environmental Monitoring and Assessment, 148, 291-305.

  • Atgın, R.S., El-Agha, O., Zararsız, A., Kocataş, A., Parlak, H., Tuncel, G., 2000. Investigation of the sediment pollution in İzmir Bay: Trace elements. Spectrochimica Acta Part B: Atomic Spectroscopy, 55 (7), 1151-1164.

  • Balkıs, N., Çağatay, M.N., 2001. Factors controlling metal distributions on the surface sediments of the Erdek Bay, Sea of Marmara, Turkey. Environment International, 27 (1), 1-13.

  • Çağatay, M.N., Balkıs, N., Sancar, Ü., Çakır, Z., Yücesoy, F., Eryılmaz, M., Sarı, E., Erel, L., Akçer, S., Biltekin, D., 2006. Marmara Denizi çökel jeokimyası atlası, TÜBİTAK Projesi, 103Y053, İstanbul (Yayınlanmış).

  • Çağatay, M.N., Görür, N., Polonia, A., Demirbağ, E., Sakinç, M., Cormier, M.H., Capotondi, L., McHugh, C.M.G., Emre, Ö., Eriş, K., 2003. Sea-level changes and depositional environments in the Izmit Gulf, eastern Marmara Sea, during the late glacial–H

  • Çağatay, M.N., Keigwin, L.D., Okay, N., Sarı, E., Algan, O., 2002. Variability of clay-mineral composition on Carolina Slope (NW Atlantic) during marine isotope stages 1–3 and its paleoceanographic significance. Marine Geology, 189 (1-2), 163-174.

  • EİE. 1993. Türkiye akarsularında sediment gözlemleri ve sediment taşınım miktarları. Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü, No: 93-59, Ankara (yayınlanmış).

  • European Commission, 2007, MET referans dokümanı (BREF), (http:// eippcb.jrc.ec.europa.eu/), 30 Nisan 2019.

  • Galehouse, J.S., 1971. Sedimentation Analysis, (Procedures in sedimentary petrology, Editör: Carver, R.E., Wiley-Interscience, New York, 69- 94.

  • Gaudette, H.E., Flight, W.R., Tonner, L., Folger, D.G., 1974. An inexpensive titration method for the determination of organic carbon in recent sediments. Journal of Sedimentary Research, 44, 249-253.

  • Hallı, M., 2014. Ergene Nehri’nin Ege Denizi’ne Olan Kirlilik Etkisinin Güncel Çökel Jeokimyası ve Sedimantolojik Yöntemlerle Araştırılması. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 86 s., (yayımlanmamış).

  • Hallı, M., Sarı, E., Kurt, M.A., 2014. Assessment of arsenic and heavy metal pollution in surface sediments of the Ergene River, Turkey. Polish Journal of Environmental Studies, 1581-1590.

  • Karabulut, A.T., 2004. Biga Yarımadasında Jura Öncesi Muhtemel Bir Ofiyolit Topluluğu. İstanbul Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans tezi, 41 s., (yayınlanmış).

  • Karbassi, A.R., Monavari, S.M., Bidhendi Gh. R., Nouri, J., Nematpour, K., 2008. Metal pollution assessment of sediment and water in the Shur River. Environmental Monitoring and Assessment, 147, 107-116.

  • Krauskopf, K.B., 1979. Introduction to Geochemistry, 2nd edition. International series in the Earth and Planetary Sciences. McGraw-Hill, New York, 617 s.

  • Loring, D.H., Rantala, R.T.T., 1992. Manual for the geochemical analyses of marine sediments and suspended particulate matter. Earth-Science Reviews, 32 (4), 235-283.

  • Malvandi, H., 2017. Preliminary evaluation of heavy metal contamination in the Zarrin-Gol River sediments, Iran. Marine Pollution Bulletin, 117, 547-553.

  • McManus, J., 1988. Grain size determination and interpretation, (Techniques in Sedimentology, Editör: Tucker, M.,). Blackwell Scientific Publication, Oxford, 63-85.

  • Mohsen, M., Wang, Q., Zhang, L., Sun, L., Lin, C., Yang, H., 2019. Heavy metals in sediment, microplastic and sea cucumber Apostichopus japonicas from farms in China. Marine Pollution Bulletin, 143, 42-49.

  • Mülayim, A., Balkıs, N., Balkıs, H., Aksu, A., 2012. Distributions of the metals in the surface sediments of the Bandırma and Erdek Gulfs, Marmara Sea, Turkey. Toxicological and Environmental Chemistry, 94 (1), 56-69.

  • Sakan, S.M., Dordevic, D.S., Monojlovic, D.D., Predrag, P.S., 2009. Assessment of heavy metal pollutants accumulation in the Tisza river sediments. Journal of Environmental Management, 90, 3382-3390.

  • Sarı, E., 2008. Source and distribution of heavy metals in river sediments from the southern drainage basin of the Sea of Marmara, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 17 (12), 2007-2019.

  • Sarı, E., Ünlü, S., Apak, R., Balcı, N., Koldemir, B., 2013. Evaluation of contamination by selected elements in a Turkish Port. Polish Journal of Environmental Studies, 22, 841-847.

  • Sarı, E., Çağatay, M.N., Acar, D., Belivermiş, M., Kılıç, Ö., Arslan, T.N., Tutay, A., Kurt, M.A., Sezer, N., 2018. Geochronology and sources of heavy metal pollution in sediments of Istanbul Strait (Bosporus) outlet area, SW Black Sea, Turkey. Chemo

  • Sutherland, R.A., 2000. A comparison of geochemical information obtained from two fluvial bed sediment fractions. Environmental Geology, 39 (3-4), 330-341.

  • Tchounwou, P.B., Yedjou, C.G., Patlolla, A.K., Sutton, D.J., 2012. Heavy metals toxicity and the environment. EXS 101 (101), 133-164.

  • Ternek, Z., Erentöz, C., Pamir, H.N., Akyürek, B., 1987. 1/500.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, İstanbul Paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.

  • Ünlü, S., Topçuoğlu, S., Alpar, B., Kırbaşoğlu, C., Yılmaz, Y.Z., 2008. Heavy metal pollution in surface sediment and mussel samples in the Gulf of Gemlik. Environmental Monitoring and Assessment, 144, 169-178

  • Ünlüata, Ü., Oğuz, T., Latif M.A., Özsoy, E., 1990. On The Physical Oceanography of The Turkish Straits. The Physical Oceanography of the Sea Straits. NATO/ASI Series, 25-60.

  • Yıldız, M., Gürkan, M.O., Turgut, C., Kaya, Ü., Ünal, G., 2005. Tarımsal savaşımda kullanılan pestisitlerin yol açtığı çevre sorunları (Environmental problems of pesticides used in plant protection), VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, 3

  • Yüce, H., Türker, A., 1991. Marmara Denizi’nin fiziksel oşinografik özellikleri ve Akdeniz suyunun Karadeniz’e girişi. Uluslararası Çevre Sorunları Sempozyumu Tebliğleri, İstanbul Marmara Rotary Kulübü, İstanbul, 284-303.

  • Yümün, Z.Ü., Kam, E., Önce, M., 2019. Analysis of toxic element with ICP-OES and libs methods in marine sediments around the sea of Marmara in Kapıdağ Peninsula. Journal of Engineering Technology and Applied Sciences, 4 (1), 43-50.


  • Arslan Kaya, T , Sarı, E , Kurt, M , Acar, D . (2020). Erdek Körfezi Karot Çökellerinin Ağır Metal Dağılımı ve Zenginleşme Derecesi . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 57-68 . DOI: 10.25288/tjb.563038

    • Kentsel Faaliyetlerin Kıyı Akiferlerine Etkileri: Doğu Karadeniz Havzası Örneği
    Fatma Gültekin Esra Hatipoğlu Temizel
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Ortalama yağış yüksekliği 1300 mm olan Doğu Karadeniz Havzası ülkemizin en fazla yağış alan bölgesidir. Ancak bu bölge, topoğrafyasının aşırı derecede eğimli, havzada yüzeylenen kayaçların geçirimsiz-az geçirimli olmasına bağlı olarak kaynak ve yeraltı suyu potansiyeli açısından ülkemizin en fakir bölgeleri arasında yer alır. Doğu Karadeniz kıyı şeridi boyunca kuzeyden güneye doğru derin vadiler oluşturarak akan akarsuların taşıdığı alüvyonlar denize yakın kısımlarda yeraltı suyu bakımından önem taşımaktadır. Kalınlıkları ve genişlikleri kuzeyden güneye gidildikçe azalan alüvyonların uzunlukları 1 km ile 16 km ve genişlikleri ise 50 m ile 1500 m arasında değişmektedir. Kalınlıkları en fazla 60 m olan bu alüvyonlarda açılmış olan kuyulardan içme-kullanma suyu sağlanmaktadır. DSİ(2015) verilerine göre statik su seviyesi 0,3 m ile 1 m, dinamik su seviyesi 5 m ile 15 m arasında değişmektedir. Doğu Karadeniz Havzası kıyı akiferlerinde depolanan su hacmi 238 hm3`tür. Bu akiferlerin bir kısmı geçmişte bir kısmı ise halen içme-kullanma suyu kaynağı olarak kullanılmaktadır. Ancak dar vadiler arasındaki kısmen düz alanları oluşturan bu akiferler üzerinde son yıllarda sanayi siteleri, kum-mıcır gibi taş ocakları ürünleri, kömür depolama ve paketleme tesisleri, depolar ve bazı kamu kurum ve kuruluşlarının binaları gibi yapılaşmalar artmaktadır. Bu çalışmada bu yapıların akiferler üzerinde kapladığı alanlar tespit edilmiş ve akiferlerin tamamında yapılaşmanın olduğu, çoğunluğunda çeşitli depolama faaliyetlerinin, yarısında ise sanayi sitelerinin yer aldığı, bir kısmında da beton üretim faaliyetlerinin olduğu belirlenmiştir. Havzadaki akiferler havzanın en önemli yeraltı suyu kaynaklarıdır ve 4 ilin içme-kullanma suyunu karşılamak amacıyla kullanılmaktadır. Geçmişte içme-kullanma suyu sağlayan Değirmendere ve Taşlıdere akiferleri tamamen kentleşme baskısı altında kalmış ve yeraltı suyu kullanımı sonlanmıştır. Yerleşim yeri içerisinde kalan Melet, Civil, Pazarsuyu (Ordu) ve Batlama ve Keşap (Giresun) akiferlerinde kentsel faaliyetler artarak devam etmektedir. Havzada birçok kuyu yerleşim yeri içerisinde kalması sebebiyle, Giresun Pazarsuyu akiferinde ise mangan konsantrasyonun fazla olması nedeniyle kullanım dışı bırakılmıştır. Yeraltı suyu bulundurma kapasiteleri diğerlerine göre fazla olan Curi, Yağlıdere, İyidere ve Fırtına akiferleri kentleşmenin etkilerinin en az olduğu akiferlerdir. Daha uzun yıllar kullanılabilmesi için Doğu Karadeniz kıyı akiferlerinin kaliteve beslenme açısından korunması kaçınılmazdır. 

  • Kıyı akiferleri

  • Doğu Karadeniz Havzası

  • kentsel faaliyetler

  • Acar, S., 2015, Petrografik ve Fiziksel Özelliklerin Granitik Kayaçların Dayanımına Etkisinin Araştırılması. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Yüksek Lisans Tezi, 154 s, (yayımlanmamış).

  • Arslan, M., Temizel, İ., Abdioğlu, E., Kolaylı, H., Yücel, C., Boztuğ, D., Şen, C. 2013. 40Ar- 39Ar dating, whole-rock and Sr-Nd-Pb isotope geochemistry of post-collisional Eocene volcanic rocks in the southern part of the Eastern Pontides (NE Turkey

  • Brassington, F. K., Rushton, K., 1987. Rising water table in central Liverpool. Quarterly Journal of Engineering Geology, 20, 151-158.

  • Brencic, M., 2006. Groundwater and highways interaction: past and present experiences of highway construction in Slovenia. Environmental Geology, 49, 804-813.

  • Celep, S., 2009. Trabzon İli Yeraltı ve Yerüstü Sularının Hidrojeolojik, Hidrojeokimyasal İncelemesi ve Su Kalitesinin İzlenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Yüksek Lisans Tezi, 165 s., (yayımlanmamış).

  • Choi, B., Yun, S., Yu, S., Lee, P., Park, S., Chae, G., 2005. Hydrochemistry of urban groundwater in Seoul, South Korea: effects of land use and pollutant recharge. Environmental Geology Journal, 48 (8) 979-990.

  • Çevik, L., 2012. Aydınlıkevler (Trabzon) Yöresindeki Bina Temel Zemininin Jeoteknik Özelliklerinin Araştırılması. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Trabzon, Lisans Tezi, 32 s., (yayımlanmamış).

  • Diaz-Fierros, T.F., Puerta, J., Suarez, J., Diaz-Fierros, F.V., 2002. Contaminant loads of CSOs at the wastewater treatment plant of a city in NW Spain. Urban Water, 4 (3) 291-299.

  • Dilek, R., 1979. Trabzon-Hopa Kıyı Şeridinin Yeraltı Suyu Olanakları, Karadeniz Teknik Üniversitesi Basımevi, Trabzon, No: 99, 103 s., (yayımlanmamış).

  • DSİ, 2015. Devlet Su İşleri 22. Bölge Müdürlüğü, Doğu Karadeniz Havzası Master Plan Çalışmaları İşi, Doğu Karadeniz Havzası Hidrojeoloji Raporu, 551 s, (yayımlanmamış).

  • Ersoy, H., Yalçınalp, B., Babacan, A.E., 2014. Sarraftepe (Trabzon) Tefrit Silinin Jeolojik ve Jeomekanik Özelliklerinin Araştırılması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 38 (1) 39-50.

  • Fetter, C.W., 2001. Applied Hydrogeology. PrenticeHall, Inc., New Jersery, USA, 612 s.

  • Fletcher, T.D., Andrieu, H., Hamel, P., 2013. Understanding, management and modelling of urban hydrology and its consequences for receiving waters: a state of the art. Advances in Water Resources, 51, 261-279.

  • Foster, S.S.D., Lawrence, A.R., Morris, B.M., 1998. Groundwater in urban development, Assessing Management Needs and Formulating Policy Strategies. World Bank Technical Paper no 390, Washington DC., 74 s., (yayımlanmış).

  • Freeze, R.A., Cherry, J.A., 1979. Groundwater. Prentice-Hall, New Jersey, USA, 562 s.

  • Fusillo, T.V., Hockreiter, J.J., Lord, D.G., 1985. Distribution of volatile organic compounds in a New Jersey coastal plain aquifer. Ground Water, 23, 354-360.

  • Gültekin F., Dilek, R., Fırat Ersoy, A., Ersoy, H., 2005. Aşağı Değirmendere (Trabzon) Havzasındaki Suların Kalitesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 29 (1) 21-35.

  • Güven, İ.H., 1993. Doğu Pontidlerin Jeolojisi ve 1/250.000 Ölçekli Kompilasyonu. Maden Tetkik Arama Yayınları, Ankara, 65 s.

  • Hayashi, T., Tokunaga, T., Aichi, M., Shimada, J., Taniguchi, M., 2009. Effects of human activities and urbanization on groundwater environments: An example from the aquifer system of Tokyo and the surrounding area. Science of the Total Environment 4

  • İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi Projesi, 2016. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi Projesi Nihai Raporu, Ek 24–Doğu Karadeniz Havzası, 120 s, (yayımlanmamış).

  • Knipe, C.V., Lloyd, J.W., Lerner, D.N., Gresswell, R., 1993. Rising groundwater levels in Birmingham and the engineering implications. Construction Industry Research and Information Association Special Publication, 92, 114 s.

  • Leitao, T.E., 2005. Impact of road runoff in soil and groundwater. Synthesis of Portuguese and other European case-studies. The Fourth Inter-Celtic Colloguium on Hydrology and Managemet of Water Resources, Guimaraes, Portugal, July, 11- 14, 2005.

  • Long, D.T., Saleem, Z.A., 1974. Hydrogeochemistry of carbonate groundwaters of an urban area. Water Resources Research, 10, 1229-1238.

  • McGrane, S.J., Tetzlaff, D., Soulsby, S., 2014. Influence of lowland aquifers and anthropogenic impacts on the isotope hydrology of contrasting mesoscale catchments. Hydrological Processes, 28 (3) 793- 808.

  • McGrane, S.J., 2016. Impacts of urbanisation on hydrological and waterquality dynamics, and urban water management:a review. Hydrological Sciences Journal, 61 (13), 2295-2311.

  • Naik, P.,K., Tambe J.A., Dehury, B.N., Tiwari, A.N., 2008. Impact of urbanization on the groundwater regime in a fast growing city in central India. Environmental Monitoring and Assessment, 146, 339-373.

  • Nazari, M.M., Burston, M.W., Bishop, P.K., Lerner, D.N., 1993. Urban ground-water pollution: A case study from Coventry, United Kingdom. Ground Water, 31 (3) 417-424.

  • Niemczynowicz, J., 1999. Urban hydrology and water management – Present and future challenges. Urban Water, 1 (1) 1-14.

  • Somel, N., 1988. Aksu Vadisi (Giresun) Alüvyonlarının Hidrojeolojisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Yüksek Lisans Tezi, 46 s., (yayımlanmamış).

  • Temizel, İ., Arslan, M., Yücel, C., Abdioğlu, E., Ruffet, G., 2016. Geochronology and geochemistry of Eocene-aged volcanic rocks around the Bafra (Samsun, N Turkey) area: Constraints for the interaction of lithospheric mantle and crustal melts. Litho

  • Trivedi, S.M., Yadav, B., Gupta, R.N., Chandrasekharan, H., Ramachandran, K, 2001. Effects of urbanization on changes in groundwater quantity and quality in Delhi State, India, (Impact of Human Activity on Groundwater Dynamics, Editörler: Gehrels, H.

  • Vörösmarty, C.J., Green, P., Salisbury, J., Richard, B., Lammers, R.B., 2000. Global water resources: vulnerability from climate change and population growth. Nature, 289, 284-288.

  • Yanbay, H., 1995. Curi Irmağı (Ünye-Ordu) Alüvyonlarının Hidrojeolojisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Yüksek Lisans Tezi, 80 s., (yayımlanmamış).

  • Yavuz, H., 2004. Giresun – Trabzon – Rize İllerinin Sahil Kesimlerinin Hidrojeolojik Etüt Raporu, Devlet Su İşleri 22. Bölge Müdürlüğü, Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Şube Müdürlüğü, Trabzon, (yayımlanmamış).

  • Yücel, C., 2013. Trabzon-Giresun arasındaki Tersiyer volkanitlerinin petrografisi, 40Ar-39Ar jeokronolojisi, petrokimyası, Sr-Nd-Pb izotop jeokimyası ve petrolojisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Doktora Tezi, 406 s

  • Yüksek, T., 2004. Türkiye’nin Su Kaynakları ve Havza Planlamasına Dönük Genel Değerlendirmeler. Kafkas Üniversitesi, Artvin Orman Fakültesi Dergisi (1-2), 71-83.


  • Gültekin, F , Hatipoğlu Temizel, E . (2020). Kentsel Faaliyetlerin Kıyı Akiferlerine Etkileri: Doğu Karadeniz Havzası Örneği . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 69-82 . DOI: 10.25288/tjb.571382

    • Pertek (Tunceli) Jeotermal Alanının Antropojenik Kirliliğinin Değerlendirmesi
    Tuğbanur Özen Balaban Özlem Öztekin Okan Taylan Sançar Ayten Öztüfekçi
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Çalışma alanı, Doğu Anadolu`daki Tunceli ilinin Pertek ilçesinde bulunmaktadır. İnceleme alanının jeolojisi, Doğu Toroslar`ın jeodinamik evrimi içinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Çalışma alanındaki jeolojik formasyonlar yaşlıdan gence doğru, Paleozoik Keban Metamorfitleri, Üst Kretase Harami Formasyonu, Orta-Üst Eosen Kırkgeçit Formasyonu, Üst Miyosen Karabakır Formasyonu, Kuvaterner yaşlı alüvyondur. Çalışma alanında yüzlek veren birimler, litolojik, yapısal ve hidrojeolojik özelliklerine göre üç ana başlık altında ele alınmıştır. Çalışma alanının temelini oluşturan Keban Metamorfitleri içinde yer alan kireçtaşı, mermer, dolomitik mermer seviyeleri oldukça kırılgan ve karstlaşmış olmaları nedeniyle termal suların rezervuar kayaçlarıdır. Kırkgeçit ve Karabakır formasyonları geçirimsiz özellikleri ile jeotermal alanın örtü kayaları olarak ortaya çıkmaktadır. Keban metamorfitleri içerisindeki kireçtaşı birimlerinin bazı seviyeleri basınçlı/serbest soğuk su akifer özelliği gösterir. Bölgedeki Kuvaterner Alüvyon birim, soğuk yeraltı suyu üretimi için en önemli ve uygun birimdir. Keban Baraj Gölü, hidroelektrik enerji üretimi, taşkın kontrolü ve sulama açısından bölgede oldukça önemlidir. Termal ve maden suları genellikle yüksek mineral içeriğine sahip olmaları nedeniyle, yüzey ve yeraltı suları ile boşaldıkları alanlardaki tortullarda kirlenmeye neden olabilmektedirler. Bölgenin su kaynaklarının içme ve sulama amaçlı kullanılması nedeniyle, bu çalışmanın özünde suların kalitesi değerlendirilmiştir. Bu sebeple, kirlenmenin ölçümünü göstermek için su ve sediment numuneleri bor, arsenik ve diğer kirletici maddeler (Pb, Fe, Sb, Sn ve Hg) için analiz edilmiştir. Su örneklerinin analizinden elde edilen sonuçlar, bazı örneklerde B, As ve Pb konsantrasyonlarının TSE içme suyu standartları sınır değerlerini aştığını göstermektedir .Sediment örneklerinde Fe konsantrasyonu 2,16 ppm, Hg ve Sb konsantrasyonları ise 0,05 ppm`dir. Ayrıca Singeç Çayı`nda bulunan kaplıcalara toplanan tortul örneklerinden bazıları, B, As, Sb, Hg ve Pb gibi jeotermal akışkanlardan kaynaklanan diğer kirleticilerle kirlenmiştir. Bu çalışmada, Pertek Jeotermal Sahası`nda ve etrafındaki alanda bulunan sediment ve sularda, jeotermal faaliyetlerden kaynaklanan B, As ve diğer kirletici maddelerin (Pb, Fe, Sb, Sn ve Hg) mevcudiyetinin jeokimyasal değerlendirmeleri tartışılarak, bölgedeki antropojenik kirlilik değerlendirilmiştir.

  • Pertek

  • Jeotermal

  • hidrojeokimya

  • antropojenik kirlilik

  • Aksoy, E., 1993. Elazığ batı ve güneyinin jeolojik özellikleri. TÜBİTAK Yerbilimleri Dergisi, 1, 113-123.

  • Aksoy, E., 1994. Pertek (Tunceli) Çevresinin Jeolojik Özellikleri ve Pertek Bindirme Fayı. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühündislik Bilimleri Dergisi, 6, 1-18.

  • Bingöl, A.F., 1984. Geology of the Elazığ area in the Eastern Taurus region. Geology of the Taurus Belt. Proceedings of International Symposium, Ankara, 26-29 Eylül 1983, editörler: Tekeli O., Göncüoğlu, M.C., Ankara, 209-216.

  • Chon, H.T., Cho, C.H, Kim, K.W., Moon, H.S., 1996. The occurrence and dispersion of 453 potentially toxic elements in areas covered with black shales and slates in Korea. Aplied Geochemistry, 11, 69- 76.

  • Çetindağ, B., 1985. Palu-Kovancılar (Elazığ) dolayının hidrojeoloji incelemesi., Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Elazığ, Yüksek Lisans Tezi, 110 s., (yayımlanmamış).

  • Çetindağ, B., 1989. Elazığ-Ören Çayı çevresinin hidrojeoloji incelemesi. Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Elazığ, Doktora Tezi, 270 s., (yayımlanmamış).

  • Hempton, R.M., 1984. Result of detailed mapping near Lake Hazar (Eastern Taurus Mountains). Geology of the Taurus Belt. Proceedings of International Symposium, Ankara, 26-29 Eylül 1984, editörler: Tekeli O., Göncüoğlu, M.C., Ankara, 223 -228.

  • IAH., 1979. Map of mineral ve thermal water of Europe. Scale 1:500.000, International Association of Hydrogeologists, United Kingdom.

  • Kaplıcalar Yönetmeliği, 2001. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı, Resmi gazete sayısı: 24472.

  • MTA, 2002. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1/500.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Erzurum Paftası. Düzenleyen: Tarhan N., Editör: Şenel, M., Ankara.

  • Mutlu, H., Güleç, N., 1998. Hydrogeochemical outline of thermal waters and geothermometry applications in Anatolia, Turkey, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85, 495-515.

  • Müller G., 1981. Die Schwermetallbelastung der sedimente des Neckars und seiner Nebenflusse: eine Bestandsaufnahme. Chemiker-Zeitung, 105: 157–164.

  • Nimick, D.A., Moore, J.M., 1991. Prediction of water soluble metal concentrations in fluvially deposited tailings sediments, upper Clark ork Valley, Montana, USA, Applied Geochemistry, 6, 635– 646.

  • Nishida, H., Tada, F., Suzuki, S., 1980. Computation of the index of pollution caused by heavy metals of river sediment: Report of Research Nippon Institute of Technology, No: 10, 87–93.

  • Özen, T., 2009. Salihli Jeotermal Alanlarının Hidrojeolojik ve Hidrojeokimyasal İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 239 s.,(yayımlanmamış).

  • Öztekin Okan, Ö., 2004. Kolan (Karakoçan) Sıcak ve Mineralli Su Kaynağı’nın Hidrojeokimyasal İncelenmesi. Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, Doktora Tezi 114s., (yayımlanmamış).

  • Piper, A.M. 1944. A graphic procedure in the geochemical interpretation of water analysis. Transactions. American Geophysical Union, 25(6) 914–923.

  • Piper, A.M., 1979. Interpretation of water analyses. U.S. Geological Survey Ground Water Notes, Geochemistry, no. 12, 14 s.

  • Sağıroğlu, A., 1992. Pertek-Demürek (Tunceli) Skarn Tipi Manyetit ve İlişkili Bakır Cevherleşmeleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 35 (2), 63-70.

  • Schoeller, H., 1962. Les eaux souterraines. Masson et Cie, Paris, 1, 642 s.

  • Sponza, D., Karaoğlu, N., 2002. Environmental geochemistry and pollution studies of Aliağa metal industry district. Environmental International, 27, 541-553.

  • Tarcan, G., 2003. Jeotermal Su Kimyası Ders Notları. Dokuz Eylül Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, İzmir, yayınlanmamış.

  • TS 266, 2005. Sular-insani tüketim amaçlı sular. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

  • Turan, M., Aksoy, E., Bingöl, A.F., 1993. Doğu Toroslar’ın Jeodinamik Evriminin Elazığ Civarındaki Özellikleri. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7, 1-23.

  • WHO, 2004. Guidelines For Drinking-water Quality, Third Edition, Volume 1. Recommendations. World Health Organization (Dünya Sağlık Örgütü), Cenevre. 515 s.

  • Yaqin, JI., Yinchang, F., Jianhi, WU., Tan, ZHU., Zhipeng, B.,Chiqing, D., 2008. Using geoaccumulation index to study source profiles of soil dust in China. Journal Environmental Sciences, 20, 571–578.


  • Özen Balaban, T , Öztekin Okan, Ö , Sançar, T , Öztüfekçi Önal, A . (2020). Pertek (Tunceli) Jeotermal Alanının Antropojenik Kirliliğinin Değerlendirmesi . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 83-96 . DOI: 10.25288/tjb.594151

    • Kestanbol Jeotermal Akışkanının Hidrokimyasının ve Çevresel Etkilerinin Belirlenmesi
    Harika Marmara Deniz Şanliyüksel Yücel Süha Özden Mehmet Ali Yücel
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Alexandria Troas Antik Kenti`nde yer alan Kestanbol jeotermal alanı, Biga Yarımadası`nın plütonik yükselimleri ile komşu metamorfik kayaçlarının kontağında bulunmaktadır. Bu alan aynı zamanda Kuzey Anadolu Fayı`nın güney kolunun batıya olan uzantılarını temsil eden DKD-BGB uzanımlı sağ yanal doğrultu atımlı bir fay segmenti ile kontrol edilmekte olup, Biga Yarımadası`ndaki en yüksek sıcaklığa sahip jeotermal alanlardan biridir. Kestanbol jeotermal alanında bulunan sondajdan çıkan jeotermal akışkan tesisin ısıtılması, termal turizm ve balneolojik uygulamalarda kullanılmaktadır. Jeotermal akışkan çevreye düşük debi ile sürekli olarak sızmakta ve ayrıca kaplıcanın atık suyuIlıca deresine deşarj edilmektedir. Bu çalışmada, Kestanbol jeotermal alanında yer alan sondaj ve kaynakların hidrokimyasal karakteristiği belirlenerek, toprak ve dere sedimenti üzerindeki çevresel etkileri ve antropojenik kirlilik yaratma potansiyeli değerlendirilmiştir. Kestanbol jeotermal akışkanının sıcaklık, elektriksel iletkenlik (EC) ve pH değerleri sırasıyla 59,5-74,1ºC, 30,3-35,5 mS/cm ve 6,45-6,71 arasındadır. Jeotermal kaynaklar NaCl su tipinde olup, ortalama NaCl konsantrasyonu 19511 mg/l`dir. Kestanbol jeotermal akışkanının yüksek EC değeri ve toplam çözünmüş katı madde içeriğinin yanı sıra Na+, Cl-, B, Ba, Fe ve Mn konsantrasyonu bakımından TS 266`ya göre izin verilen maksimum değerlerin üzerindedir. Ayrıca jeotermal akışkanın EC değeri ve Na+, Cl-, B ve Fe konsantrasyonu Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği`ne göre çok kirlenmiş su (IV. sınıf) kalitesindedir. Kestanbol jeotermal alanında kabuklaşma problemi vardır. XRD ve SEM-EDX analizleri ile kabuğu oluşturan minerallerin kalsit, halit ve siderit olduğu tespit edilmiştir. Jeokimyasal analiz sonuçlarına göre kabuk, toprak ve dere sedimentindeki As, Fe ve Mn konsantrasyonunun Dünya kıtasal kabuk ortalama değerinden yüksek olduğu saptanmıştır. Zenginleşme faktörü ve jeobirikim indeksi değerlerine göre yoğun kayaç etkileşiminde kalan jeotermal akışkanın deşarjı sonucunda toprak ve dere sedimenti As ve Mn metal(loid)leri açısından zenginleşmiştir. Kestanbol jeotermal akışkanın ve tesisin atık suyunun çevresindeki toprağa ve Ilıca deresine deşarj edilmemesi önerilir.

  • Kestanbol jeotermal akışkanı

  • çevresel etki

  • hidrokimya

  • kabuklaşma

  • Aksoy, N., 2007. Jeotermal sahalarda kabuklaşma ve çözüm yöntemleri. Jeotermal Enerji Semineri, 143–153.

  • Baba, A., Ertekin, C., 2007. Determination of the source and age of the geothermal fluid and its effects on groundwater resources in Kestanbol (Çanakkale- Turkey). GQ07: Securing Groundwater Quality in Urban and Industrial Environments, 7th Internati

  • Baba, A., Sözbilir, H., 2012. Source of arsenic based on geological and hydrogeochemical properties of geothermal systems in Western Turkey. Chemical Geology, 334, 364–377.

  • Balderer, W., 1994. A multidisciplinary approach for the study of the effects of active tectonics along the North Anatolian fault zone: possibilities for the application of the electrical self potential method. Annals of Geophysics, 37(5), 1269–1282.

  • Beccaletto, L., 2003. Geology, correlations, and geodynamic evolution of the Biga Peninsula (NW Turkey). Lozan Üniversitesi, İsviçre, Doktora tezi, 140 s., (yayımlanmamış).

  • Beccaletto, L., Jenny, C., 2004. Geology and correlation of the Ezine zone: a Rhodope fragment in NW Turkey?. Turkish Journal of Earth Sciences, 13 (2), 145–176.

  • Bertani, R., 2015. Geothermal power generation in the World-2010-2014 update report. World Geothermal Congress (WGC2015), Proceedings of World Geothermal Congress, Melbourne, Australia, 19-25 April 2015, R. Horne ve T. Boyd (eds.), International Geot

  • Birkle, P., Merkel, B., 2000. Environmental impact by spill of geothermal fluids at the geothermal field of Los Azufres, Michoacán, Mexico. Water, Air, & Soil Pollution, 124(3-4), 371–410.

  • Cattaneo, A., Couillard, Y., Wunsam, S., Fortin, C., 2011. Littoral diatoms as indicators of recent water and sediment contamination by metals in lakes. Journal of Environmental Monitoring, 13, 572–582.

  • Chapman, D., Kimstach, V., 1996. Selection of water quality variables. In: D. Chapman (ed.), Water Quality Assessments-A Guide to Use of Biota, Sediments and Water in Environmental Monitoring, 2nd ed., Chapmam & Hall: E&FN Spon, Cambridge, 59–126.

  • Çağlar, K.Ö., 1947. Türkiye maden suları ve kaplıcaları. Maden Tetkik Arama Yayınları, Ankara, Fasikül 2, Seri B, No 11, 249–250.

  • Çağlar, I., Demirörer, M., 1999. Geothermal exploration using geoelectric methods in Kestanbol, Turkey. Geothermics, 28(6), 803–819.

  • Çardak, M., Şanlıyüksel Yücel, D., Ay, M., Söküt Acar, T., Erol Tınaztepe, Ö., 2019. Jeotermal akışkanın hidrokimyasal karakterizasyonunun belirlenmesi: Simav (Kütahya) örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1)

  • Doğdu, M.S., Bayarı, S., 2005. Environmental impact of geothermal fluids on surface water, groundwater and streambed sediments in the Akarcay Basin Turkey. Environmental Geology, 47, 325–340.

  • Erguvanlı, K., Yüzer, E., 1973. Yeraltı Suları Jeolojisi (Hidrojeoloji). İstanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi, Sayı 967, 339 s.

  • Erkul, H., 2012. Jeotermal enerjinin ekonomik katkıları ve çevresel etkileri: Denizli-Kızıldere jeotermal örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(19), 1–30.

  • Eroğlu, A., Aksoy, N., 2003. Jeotermal suların kimyasal analizi. VI. Ulusal Tesisat Kongresi, İzmir, Türkiye, 8-10 Ekim 2003, Jeotermal Enerji Semineri Kitapçığı, TMMOB Makine Mühendisleri Odası Yayınları, Ankara, 149–183.

  • Gemici, U., Tarcan, G., 2002. Distribution of boron in thermal waters of western Anatolia, Turkey, and examples of their environmental impacts. Environmental Geology, 43, 87–98.

  • Gevrek, A.İ., Şener, M., Ercan, T., 1986. ÇanakkaleTuzla jeotermal alanının hidrotermal alterasyon etüdü ve volkanik kayaçların petrolojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 103-104, 55–81.

  • Gündüz, O., Şimşek, C., Hasözbek, A., 2010. Arsenic pollution in the groundwater of Simav Plain, Turkey: its impact on water quality and human health. Water Air & Soil Pollution, 205, 43–62.

  • Gözler, M.Z., Ergül, E., Akçaören, F., Genç, Ş., Akat, U., Acar, Ş., 1984. Çanakkale boğazı doğusu- Marmara Denizi güneyi-Bandırma-BalıkesirEdremit ve Ege Denizi arasındaki alanın jeolojisi ve kompilasyonu. MTA Rapor No: 7430, (yayımlanmamış).

  • Haklıdır Tut, F.S., Batı Anadolu’da Yüksek Sıcaklıklı Jeotermal Sistemlerde Gözlenen Kabuklaşma Türleri ve Kabuklaşma Oluşumunun Kontrolünün Sağlanmasında Kullanılan Sistemler; Kızıldere-II (Denizli) Jeotermal Güç Santrali Örneği. Türkiye Jeoloji Bül

  • IAH, 1979. Map of mineral and thermal water of Europe. Scale 1:500.000, International Association of Hydrogeologists, Paris, France.

  • Kalafatçıoğlu, A., 1963. Ezine civarının ve Bocaada’nın jeolojisi, kalker ve serpantinlerinin yaşı. MTA Dergisi, 60, 61–70.

  • Karagülle, M.Z., Doğan, M.B., 2002. Kaplıca Tıbbı ve Türkiye Kaplıca Rehberi. Nobel Tıp Kitapevi, İstanbul, 48 s.

  • Kelly, W.P., 1963, Use of saline irrigation water. Soil Science, 95, 355–391.

  • Koçak, A., 2002. Jeotermal uygulamalar ve MTA. Jeotermalde Yer bilimsel Uygulamalar Yaz Okulu Ders Notları, Dokuz Eylül Üniversitesi, Jeotermal Enerji ve Araştırma Merkezi, İzmir, 119–131.

  • Krauskopf, K.B., 1979. Introduction to Geochemistry, 2nd edition. McGraw-Hill International series in the Earth and Planetary Sciences, 617 s.

  • Kristmannsdottir, H., Armannsson, H., 2003. Environmental aspects of geothermal energy utilization. Geothermics, 32(4-6), 451–461.

  • Liu, W.H., Zhao, J.Z., Ouyang, Z.Y., Soderlund, L., Liu, G.H., 2005. Impacts of sewage irrigation on heavy metal distribution and contamination in Beijing, China. Environment International, 31(6), 805–812.

  • Lund, J.W., Boyd, T.L., 2016. Direct utilization of geothermal energy 2015 worldwide review. Geothermics, 60, 66–93.

  • Mertoğlu, O., Şimşek, Ş., Başarır, N., 2015. Geothermal country update report of Turkey (2010–2015). Proceedings of World Geothermal Congress 2015, Melbourne, Australia, 19-24 April 2015, International Geothermal Association, Bonn, 1–7.

  • Mutlu, H., Güleç, N., Hilton, D.R., 2014. Chemical and isotopic constraints on the origin of thermal waters in Anatolia, Turkey: fluid-mineral equilibria approach, (Geothermal Systems and Energy Resources: Turkey and Greece, Editörler: Baba, A., Bund

  • Müller, G., 1979. Schwermetalle in den sedimenten des Rheins-Veränderungen seit 1971. Umschau, 79, 778–783.

  • Müller, G., 1986. Schadstoffe in SedimentenSedimente als Schadstoffe. Mitt, Österreichische Geologische Gesellschaft, 79, 107–126.

  • Mützenberg, S., 1997. Nature and origin of the thermal springs in the Tuzla area, Western Anatolia, Turkey. (Active Tectonics of Northwestern Anatolia-The Marmara Poly-Project, Editörler: Schindler, C., Pfister, M.). VDF Hochschul Verlag AG an der ET

  • Nicholson, K., 1993. Geothermal Fluids: Chemistry and Exploration Techniques. Springer-Verlag, Berlin, 263 s.

  • Ölmez, E., 1976. Çanakkale-Ezine Kestanbol sıcak su 1. sondajı kuyu bitirme raporu. Manden Tetkik ve Arama Enstitüsü Rapor No: 5595, 3 s., (yayımlanmamış).

  • Özbey, G., Atamer, N., 1987. Kizelgur (Diatomit) hakkında bazı bilgiler. 10. Türkiye Madencilik Bilimsel Teknik Kongresi, 11-15 Mayıs 1987, Ankara, 493–502.

  • Özen Balaban, T., Bülbül, A., Tarcan, G., 2017. Review of water and soil contamination in and around Salihli geothermal field (Manisa, Turkey). Arabian Journal of Geosciences, 10, 523.

  • Piper, A.M., 1944. A graphical procedure in the geochemical interpretation of water analysis. Transactions of the American Geophysical Union, 25, 914–928.

  • Richards, L.A., 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. Agricultural hand book 60, U.S. Deptment of Agriculture, Washington D.C., 160 s.

  • Salah, E.A.M., Zaidan, T.A., Al-Rawi, A.S., 2012. Assessment of heavy metals pollution in the sediments of Euphrates River, Iraq. Journal of Water Resource and Protection, 4, 1009–1023.

  • Sarp, S., Burçak, M., Yıldırım, T., Yıldırım, N., 1998. Biga Yarımadası’nın jeolojisi ve jeotermal enerji olanakları ile Balıkesir-Havran-Derman kaplıca sahasının detay jeotermal etüdü ve gradyan sondajları. MTA Rapor No: 10537, (yayımlanmamış).

  • Schoeller, H., 1955. Geochimie des Eaux Souterraines. Revue de l’Institut Francais du Petrole, Paris, 10 (3), 181–213, 10 (4), 219–246.

  • Siyako, M., Burkan, K.A., Okay, A.I., 1989. Biga ve Gelibolu Yarımadaları’nın Tersiyer jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. Türkiye Petrol Jeologları Derneği (TPJD) Bülteni, 1 (3), 183–199.

  • Sutherland, R.A., 2000. Bed sediment-associated trace metals in an urban stream, Oahu, Hawaii. Environmental Geology, 39, 611–627.

  • Şahinci, A., 1991. Doğal Suların Jeokimyası. Reform Matbaası, Beyler, İzmir, 548 s.

  • Şamilgil, E., 1966. Çanakkale’nin Tuzla ve Kestanbol sıcak su havzalarında jeotermik enerji araştırması yönünden hidrojeolojik etüt. MTA Rapor No: 4274, 53 s., (yayımlanmamış).

  • Şanlıyüksel, D., Baba, A., 2011. Hydrogeochemical and isotopic composition of a low temperature geothermal source in northwest Turkey: Case study of Kirkgecit geothermal area. Environmental Earth Sciences, 62, 529–540.

  • Şanlıyüksel Yücel, D., Karaca, Z., Yücel, M.A., 2013. Determining hydrogeochemical characteristics of geothermal resources in Biga Peninsula (city of Canakkale), NW Turkey. 40th International Association of Hydrogeologists Congress, 15-20 September 2

  • Şanlıyüksel Yücel, D., Yücel, M.A., 2017. Determining hydrochemical characteristics of mine lakes from abandoned coal mines and 3D modelling of them using unmanned aerial vehicle. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 23 (6), 780–791.

  • Şanlıyüksel Yücel, D., Baba, A., 2018. Determining water and sediment quality related to lead and zinc mining activity. Archives of Environmental Protection, 44 (3), 19–30.

  • Şanlıyüksel Yücel, D., 2019. Characterization and comparison of mine wastes in Can Coal Basin, northwest Turkey: a case study. Environmental Earth Sciences, 78, 154.

  • Şaroğlu, F., Emre, Ö., Kuşçu, İ., 1992. Türkiye Diri Fay Haritası (Ölçek 1/2.000.000). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.

  • Şimşek, Ş., 1997. Geochemical potential in northwestern Turkey. (Active Tectonics of Northwestern Anatolia-The Marmara Poly-Project, Editörler: Schindler, C., Pfister, M.). VDF hochschulverlag AG an der ETH Zurich, 111–123.

  • Şimşek, Ş., Yıldırım, N., Gülgör, A., 2005. Developmental and environmental effects of the Kızıldere geothermal power project, Turkey. Geothermics, 34 (2), 234–251.

  • Şimşek, Ş., 2015. Dünya’da ve Türkiye’de jeotermal gelişmeler. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası III. Jeotermal Kaynaklar Sempozyumu, 4-6 Kasım 2015, Ankara, 1–17.

  • TS 266, 2005. İnsani tüketim amaçlı sular hakkında yönetmelik, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, Resmî Gazete Tarihi: 17.02.2005, Resmî Gazete Sayısı: 25730.

  • Yalçın, T., 2007. Geochemical characterization of the Biga Peninsula thermal waters (NW Turkey). Aquatic Geochemistry, 13 (1), 75–93.

  • Yalçın, T., Sarp, S., 2012. Biga Yarımadası Termal Sularının Jeokimyasal ve Jeotermal Potansiyeli. Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi, E. Yüzer ve G. Tunay (Editörler), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Özel Yayın Serisi, Ankara, 289

  • Yenal, O., Kanan, E., Bilecen, L., Öz, G., Öz, Ü., Göksel, A., Alkan, H., Kutluat, S., Yassa, K., 1975.

  • Türkiye Maden Suları: Marmara Bölgesi, İstanbul Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Hidroklimatoloji Kürsüsü, İstanbul, 212 s.

  • Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği, 2015. Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ankara, Resmî Gazete Tarihi: 15.04.2015, Resmî Gazete Sayısı: 29327.


  • Marmara, H , Şanlıyüksel Yücel, D , Özden, S , Yücel, M . (2020). Kestanbol Jeotermal Akışkanının Hidrokimyasının ve Çevresel Etkilerinin Belirlenmesi . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 97-116 . DOI: 10.25288/tjb.604842

    • Güllük Körfezi (Muğla-Türkiye) Yüzey Sedimentlerinde Toksik Metal Kirliliği
    Nuray Çağlar (Balkis) Abdullah Aksu Gülşen Altuğ
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Bu çalışmada yaz aylarında yoğun nüfusa, kış aylarında ise düşük nüfusa sahip, yakın çevresinde termik santral bulunan Güllük Körfezi`ndeki yüzey sedimentlerinin kurşun (Pb), kadmiyum (Cd), krom (Cr), bakır(Cu), çinko (Zn), arsenik (As) ve alüminyum (Al) içerikleri incelenmiştir. Bu amaçla körfezden 2011-2012 yılları arasında Mayıs, Haziran, Temmuz ve Eylül aylarında yüzey sediment örnekleri alınmıştır. Liyoflizatörde kurutulan örneklere mikrodalgada kuvvetli asit (HNO3+HF+HClO4) çözünürleştirmesi uygulanmıştır. Güllük Körfezi yüzey sedimentlerinde atomik absorpsiyon spektrofotometresi ile belirlenen toplam metal konsantrasyonları sırasıyla Pb için 1 ile 209 µg/g; Zn için 10 ile 259 µg/g; Cu için 1 ile 59 µg/g; Cr için 0,1 ile 46 µg/g; Cd için <0,01ile 2,8 µg/g, As için <0,01 ile 0,4 µg/g ve Al için %0,6 ile %5,9 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Tüm ölçüm dönemlerinde körfez sedimentlerinin Cu, Cr ve As elementleri yönünden kirlenmemiş olduğu, buna karşılık Pb, Cd ve Zn elementleri yönünden ise orta derecede kirlenmiş olduğu belirlenmiştir. Yüzey sedimentlerindeki yüksek Pb,Cd ve Zn değerleri Güllük Körfezi`ne özellikle Sarıçay deresi olan karasal kaynaklı antropojenik (evsel+endüstriyel) girdilere, limanlardaki deniz taşımacılığına ve turizm aktivitelere işaret etmektedir. Artan nüfus yoğunluğuna (283,6kişi/m2) (TÜİK, 2018) bağlı olarak insan aktiviteleri de körfezdeki metal kirliliğini etkilemektedir. 

  • Metal kirliliği

  • sediment

  • Güllük Körfezi

  • Aksu, A., Taşkın, Ö.S., 2012. Organochlorine residue and toxic metal (Pb, Cd and Cr) levels in the surface sediments of the Marmara Sea and the coast of Istanbul, Turkey. Marine Pollution Bulletin, 64 (5), 1060-1062.

  • Algan, O., Çağatay, N., Sarıkaya, H.Z, Balkıs, N., Sarı, E., 1999. Pollution monitoring using marine sediments: A case study on the Istanbul metropolitan area. Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 23 (1), 39-48.

  • Algan, O., Balkıs, N., Çağatay, M. N., Sarı, E. 2004. The sources of metal contents in the shelf sediments from the Marmara Sea, Turkey. Environmental Geology, 46, 932-950.

  • Altuğ, G., Balkıs, N., Çardak, M., Gürün S., Çiftçi Türetken, P.S., Kalkan, S., Hulyar, O., 2013. Güllük Körfezi Ekosisteminin Bakteriyolojik Analizlerle Araştırılması. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), Proje No: 110Y243, (ya

  • Baba, A., Kaya, A., Birsoy, Y.K., 2003. The effect of Yatağan Thermal power plant (Muğla, Turkey) on the quality of surface and groundwaters. Water Air and Soil Pollution, 149 (1-4), 93-111.

  • Balcıoğlu, E.B., Aksu, A., Balkıs, N., Öztürk, B., 2014. T-PAH contamination in Mediterranean mussels (Mytilus galloprovincialis, Lamarck, 1819) at various stations of the Turkish Straits System. Marine Pollution Bulletin 88 (1-2), 344-346.

  • Balkıs, N., Çağatay M.N., 2001. Factors controlling metal distributions in the surface sediments of the Erdek Bay, Sea of Marmara, Turkey. Environment International, 27, 1-13.

  • Balkıs, N., Algan O., 2005. Marmara Denizi Yüzey Sedimentlerinde (Şelf Alanı) Metallerin Birikimi ve Denetleyen Mekanizmalar, (Deniz Kirliliği Analiz Yöntemleri İlgili Uluslararası Sözleşmeler, Editörler: Güven, K.C., Öztürk, B.). TÜDAV Yayınları No:

  • Balkıs, N., Senol, E., Aksu, A., 2007. Trace metal distributions in water column and surface sediments of Izmit Bay (Turkey) after Marmara (Izmit) earthquake. Fresenius Environmental Bulletin, 16 (8), 910-916.

  • Balkıs, N., Aksu A., Okuş E., Apak, R., 2010. Heavy metal concentrations in water, suspended matter, and sediment from Gökova Bay, Turkey. Environmental monitoring and assessment, 167 (1-4), 359-370

  • Brayn, G.W., 1971. The effects of heavy metals on marine and easturaine organisms. Proceedings of the Royal Society of London, 389-410.

  • Brayn, G.W., 1976. Heavy metal contamination in the sea, (Marine Pollution, Editör: Johnson R.). Academic Press, London 185-302.

  • Dalman, Ö., Demirak, A., Balcı, A., 2006. Determination of heavy metals (Cd, Pb) and trace elements (Cu, Zn) in sediments and fish of the Southeastern Aegean Sea (Turkey) by atomic absorption spectrometry. Food Chemistry, 95 (1), 157-162.

  • Gailer, J. 2007. Arsenic-selenium and mercuryselenium bonds in biology. Coordination Chemistry Reviews 251 (1-2), 234-254.

  • Güler Ç., Çobanoğlu Z., 1994. Çocuk ve Çevre. Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No:23, T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 24.

  • Hakanson, L., 1980. An ecological risk index for aquatic pollution control a sedimentological approach. Water Research, 14 (8), 975-1001.

  • Krauskopf, K.B. 1979. Introduction to Geochemistry. McGraw-Hill, New York, 617 s.

  • Küçüksezgin, F., Kontas, A., Altay, O., Uluturhan, E., Darılmaz, E., 2006. Assessment of marine pollution in Izmir Bay: Nutrient, heavy metal and total hydrocarbon concentrations. Environment International, 32(1), 41-51.

  • Li, X., Shen, Z., Wai, O.W.H., Li, Y., 2000. Chemical partitioning of heavy metal contaminants in sediments of the Pearl River Estuary. Chemical Speciation and Bioavailability, 12, 17–25.

  • Loring, D.H. ve Rantala, R.T.T., 1992. Manual for the geochemical analyses of marine sediments and suspended particulate matter. Earth-Science Reviews, 32, 235-283.

  • Mülayim, A., Balkıs, N., Balkıs, H., Aksu, A., 2012. Distributions of total metals in the surface sediments of the Bandirma and Erdek Gulfs, Marmara Sea, Turkey. Toxicological & Environmental Chemistry, 94 (1), 56-69.

  • Pekey, H., Karakaş, D., Ayberk, S., Tolun, L., Bakoğlu, M., 2004. Ecological risk assessment using trace elements from surface sediments of Izmit Bay (Northeastern Marmara Sea) Turkey. Marine Pollution Bulletin, 48, 946-953.

  • Taşkın, Ö.S., Aksu, A. ve Balkıs, N., 2011. Metal (Al, Fe, Mn and Cu) distributions and origins of polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in the surface sediments of the Marmara Sea and the coast of Istanbul, Turkey. Marine Pollution Bulletin, 62 (1

  • Tuna, L.A., Yağmur, B., Hakerlerler, H., Kılınç, R., Yokas, İ., Bürün, B., 2005. Muğla Bölgesi’ndeki Termik Santrallerinden Kaynaklanan Kirlilik Üzerine Araştırmalar. Muğla Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projesi-Kesin Raporu, Muğla, 79 s.

  • TÜİK, 2018. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_ id=1047


  • Çağlar, N , Aksu, A , Altuğ, G . (2020). Güllük Körfezi (Muğla-Türkiye) Yüzey Sedimentlerinde Toksik Metal Kirliliği . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 117-124 . DOI: 10.25288/tjb.585304

    • GAP`ın En Büyük Sulama Sahasında Jeotermal Sulardan Kaynaklanan Potansiyel Ağır Metal Kirliliğinin Araştırılması
    Perihan Derin Ayşegül Demir Yetiş Mehmet İrfan Yeşilnacar Pelin Yapicioğlu
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Karaali jeotermal alanı, Türkiye`deki jeotermal alanlardan biri olup, Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nde Şanlıurfa ilinin 45 km güneydoğusunda ve Akçakale grabeni içerisindeki Karaali köyünde yer almaktadır. Karaali jeotermal alanı ülkemizin kalkınmasında çok önemli tarımsal potansiyele sahip Harran Ovası`nda bulunması, Şanlıurfa ilinin tek termal turizmi ve sera ısıtma kaynağı olması sebebiyle büyük önem taşımaktadır. Jeotermal kaynakların kullanıldıktan sonra doğrudan ya da dolaylı olarak denetimsiz bir şekilde en yakın drenaj kanallarına deşarj edilmesi, yeraltı suları ile beraberinde toprağı ve bitkileri ağır metal kirlenmesi anlamında olumsuz etkilemektedir. Bu çalışma kapsamında, jeotermal kaynaklı ağır metal kirliliğinin insan sağlığı bakımından doğrudan ve dolaylı maruziyeti tespit etmek amacıyla Karaali jeotermal akışkanı (KJ) ve yakınındaki drenaj kanalları (D9, D10, D11, D12 ve D13) olmak üzere toplamda 6 noktadan Şubat ve Ekim 2018 tarihleri arasında mevsimsel örnekleme yapılmıştır. Su örneklerinin Al, As, Co, Cr, Fe, Mn, Mo, Ni, Pb, Sb, Se ve V gibi ağır metal parametreleri belirlenmiştir. Sonuç olarak drenaj kanallarındaki suların tarımsal amaçlı sulama suyu olarak yeniden kullanılması için dikkate alınması gereken ilgili yönetmelikteki değerleri Al, Cr, Fe, Mo, Ni, Se ve V parametrelerinde aştığı tespit edilmiştir. Bunun yanında drenaj kanallarının yakınındaki iki kuyuda ise TSE 266, EPA ve WHO içme suyu kriterlerine göre sınır değeri Al ve Fe parametrelerinde aştığı saptanmıştır. Nihai olarak drenaj kanallarındaki Al, Cr, Fe, Mo, Ni, Se ve V gibi ağır metal kirliliği, yeraltı sularını sadece Al ve Fe bakımından etkilemiştir. Sulama suyunun yeniden kullanılması ile toprak, bitki ve yeraltı suyuna taşınan ağır metal kirliliği nedeniyle insan sağlığına olacak dolaylı maruziyetin şu an için yeraltı suyunun tüketimi ile doğrudan olacak maruziyetten daha etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak ilerleyen zamanda yeraltı sularında ağır metal bakımından sınır değerleri aşacak parametrelerde artışın söz konusu olması da muhtemeldir.

  • Jeotermal sular

  • ağır metal kirlenmesi

  • Harran Ovası

  • Karaali

  • Şanlıurfa

  • APHA, 1998. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. 20th Edition, Editörler: Clesceri, L.S., Greenberg, A.E.., Eaton, A.D. United Book Press, Baltimore, MD, USA, 4-103.

  • Arora, M., Kiran, B., Rani, S., Rani, A., Kaur, B., Mittal, N., 2008. Heavy Metal Accumulation in Vegetables Irrigated with Water from different Sources. Food Chemistry, 111, 811-815.

  • Baba, A., Akkuş, İ., Şaroğlu, F., Özel, N., Yeşilnacar, M.İ., Nalbantçılar, M.T., Demir, M., Gökçen, G., Arslan, Ş., Dursun, N., Yazdani, H., 2015. GAP İlleri Jeotermal Kaynakları Araştırma Projesi. GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Şanlıurfa.

  • Bahçeci, İ., 2019. Tarımsal Drenaj Sistemleri Ders Notları. Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü – Şanliurfa [http://web.harran.edu.tr/assets/uploads/other/ files/Ziraat_Fak%C3%BCltesi/SULAMA/ TARIMSAL_DRENAJ_M%C3%

  • Çelik, M.A., Gülersoy, A.E., 2013. Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) Harran Ovası tarımsal yapısında meydana getirdiği değişimlerin uzaktan algılama ile incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (28), 46-54.

  • Derin, P., 2019. Karaali (Şanlıurfa) Jeotermal Sahasının Ağır Metal Kirliliği Açısından Araştırılması. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa, Yüksek Lisans Tezi, 73 s., (yayımlanmış).

  • EPA (United States Environmental Protection Agency), 2009. National Primary Drinking Water Regulations, EPA 816-F-09-004.

  • Güven, K.C., Öztürk, B., 2005. Deniz Kirliliği. TÜDAV Yayınları, No: 21, İstanbul, 512 s.

  • Kara, Y., 2005. Bioaccumulation of Cu, Zn and Ni from the Wastewater by Treated Nasturtium Officinale. International Journal of Environmental Science and Technology, 2, 63-67.

  • Marrugo-Negrete, J., Pinedo-Hernández, J., Díez, S., 2017. Assessment of heavy metal pollution, spatial distribution and origin in agricultural soils along the Sinú River Basin, Colombia. Environmental Research, 154, 380-388.

  • OSİB, 2017. GAP Bölgesi’nde sulamadan dönen suların kontrolü ve yeniden kullanımı için iyileştirilmesinin araştırılması proje nihai raporu. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK-MAM, Gebze, Kocaeli.

  • Özyürek, F., 2016. Nevşehir’de Farklı Su Kaynaklarıyla Sulanan Sebzelerde Ağır Metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Ni, Pb, Zn) Birikimi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Nevşehir, Yüksek Lisans Tezi, 118 s., (yayımlanmış).

  • Sabiha-Javied, M.T., Tufai, M., Irfan, N., 2009. Heavy metal pollution from phosphate rock used for the production of fertilizer in Pakistan. Microchemical Journal, 91, 94-99

  • TS-266, 2005. Sular-İnsani tüketim amaçlı sular, Türk Standartları Enstitüsü. Nisan. ICS 13.060.20

  • Verma, R., Dwivedi, P., 2013. Heavy metal water pollution-A case study. Recent research in Science and Technology, 5(5), 98-99.

  • WHO (World Health Organization), 2017. Guidelines for Drinking Water Quality: Fourth Edition. Incorporating the First Addendum. Geneva. ISBN 978-92-4-154995-0

  • Yeşilnacar, M.İ., Demir, F., Uyanık, S., Yılmaz, G., Demir, T., 2007. Harran Ovası Yeraltı Suyu Kalitesi ve Kirlenme Potansiyelinin Belirlenmesi. TÜBİTAK Proje No: 104Y188.

  • Yetiş, R., Atasoy, A.D., Demir Yetiş, A., Yeşilnacar, M.İ., 2019. Hydrogeochemical characteristics and quality assessment of groundwater in Balikligol Basin, Sanliurfa, Turkey. Environmental Earth Sciences, 78, 331.


  • Derin, P , Demir Yetiş, A , Yeşilnacar, M , Yapıcıoğlu, P . (2020). GAP’ın En Büyük Sulama Sahasında Jeotermal Sulardan Kaynaklanan Potansiyel Ağır Metal Kirliliğinin Araştırılması . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 125-136 . DOI: 10.25288/tjb.6267

    • Assessment of Harran Plain Groundwater in Terms of Arsenic Contamination
    Pelin Yapicioğlu Perihan Derin Mehmet İrfan Yeşilnacar
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Suda özellikle yeraltı suyunda arsenik (As) kirliliği, majör sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Arsenik konsantrasyonu içme suyunda düşük konsantrasyonda bulunsa bile ciddi sağlık etkilerine sebep olabilir ve bunun sonucunda son zamanlarda As giderim metotları önem kazanmıştır. Bu çalışmada, Ortadoğu`nun en büyük yeraltı suyu rezervlerine sahip olan Harran Ovası`nda yer alan on kuyuda Ekim ve Mart aylarında As konsantrasyonu izlenmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, As ile kirlenmiş bir yeraltı suyunun doğru arıtım metoduyla iyileştirilmesi için uygun arıtım metodunu seçmektir. Analizlere göre, As konsantrasyonunu sınır değerini (10 ppb) aşan hiçbir kuyu yoktur. Sonuçlar göstermektedir ki, Ekim ayındaki As konsantrasyonu Mart ayındakinden daha düşüktür. Mart ayında, en yüksek As konsantrasyonu Yaygılı kuyusunda 4,12 ppb olarak tespit edilmiştir. Ozanlar kuyusu Ekim ve Mart aylarında <0,5 ppb değerleriyle en düşük As konsantrasyonuna sahiptir. Ekim ayında en yüksek As konsantrasyonu 2,39 ppb olup Çamlıdere kuyusundadır. Çamlıdere ve Yaygılı kuyuları için As giderim metotları araştırılmış ve giderim metotları (koagülasyon ve flokülasyon, adsorpsiyon, membran prosesleri, ileri oksidasyon prosesleri, elektrokoagülasyon, biyoçar) tartışılmıştır. Değerlendirmenin sonunda, en iyi As giderim metodunun avantajları düşünüldüğünde biyoçar uygulaması olabileceği öngörülmektedir

  • Arsenik

  • biyoçar

  • yeraltı suyu

  • Harran Ovası

  • giderim metotları

  • American Public Health Association (APHA), American Water Works Association, 1995. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, USA.

  • Baba, A., Saroglu, F., Akkuş, İ., Ozel, N., Yesilnacar, M.I., 2019. Geological and hydrogeochemical properties geothermal systems in the southeastern region of Turkey. Geothermics, 78, 255-271.

  • Bakshi, S., Banik, C., Rathke S.J., Laird, D.A., 2018. Arsenic sorption on zero-valent iron-biochar complexes. Water Research, 137, 153-163.

  • Choonga, T.S.Y., Chuaha, T.G., Robiaha, Y., Koaya, F.L.G., Aznib, I., 2007. Arsenic toxicity, health hazards and removal techniques from water: an overview. Desalination, 217, 139-166.

  • Derin, P., 2019. Karaali (Şanlıurfa) Jeotermal Sahasının Ağır Metal Kirliliği Açısından Araştırılması. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa, Yüksek Lisans Tezi, 73 s., (yayımlanmış).

  • DSI, 1972. Harran Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu, DSI Genel Müdürlüğü Matbaası, Ankara, 49 s.

  • DSI, 2003. Harran Ovasında Tuzluluk ve Drenaj Problemi, Özet Rapor. Devlet Su İşleri, Şanlıurfa, 10 s.

  • Eguez, H.E., Cho, E.H., 1987. Adsorption of arsenic on activated charcoal, The Journal of The Minerals, Metals & Materials Society, 39, 38–41.

  • Frank, P., Clifford, D., 1986. Arsenic III oxidation and removal from drinking water. US Environ Protection Agency Report. EPA-600-52-86/021.

  • Hering, J.G., Elimelech, M., 1995. International perspective on arsenic in groundwater: problems and treatment strategies. Proc. AWWA, Annual Conference.

  • Jain, C.K. and Ali, I., 2000. Arsenic: occurrence, toxicity and speciation techniques. Water Research, 34 (17), 4304-4312.

  • Kang, M., Kawasaki, M., Tamada, S., Kamei, T., Magara, Y., 2000. Effect of pH on the removal of arsenic and antimony using reverse osmosis membranes. Desalination, 131, 293-298.

  • McNeill, L.S., Edwards, M., 1995. Soluble arsenic removal at water treatment plants. Journal American Water Works Association (AWWA), 87, 105-113.

  • Mollah, M.Y.A., Morkovsky, P., Gomes, J.A.G., Kesmez, M., Parga, J., Cocke, D.L., 2004. Fundamentals, present and future perspectives of electrocoagulation. Journal of Hazardous Materials, 114, 199-210.

  • Niazi, N.K., Bibi I., Shahid, M., 2018. Arsenic removal by perilla leaf biochar in aqueous solutions and groundwater: An integrated spectroscopic and microscopic examination. Environmental Pollution, 232, 31-41.

  • Nidheesh, P.V., Singh, T.S.A., 2017. Arsenic removal by electrocoagulation process: Recent trends and removal mechanism. Chemosphere, 81, 418-432.

  • Qambrani, N.A., Rahman, M.M., Won, S., 2017. Biochar properties and eco-friendly applications for climate change mitigation, waste management, and wastewater treatment: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 79, 255–273.

  • Robertson, F.N., 1989. Arsenic in ground water under oxidizing conditions, south-west United States. Environmental Geochemistry Health, 11, 171– 176.

  • Saitúa, H., Campderrós, M., Cerutti, S., Pérez, A., 2005. Padilla effect of operating conditions in removal of arsenic from water by nanofiltration membrane. Desalination, 172, 173–180.

  • Ucar, C., Baskan, M.B., Pala, A., 2013. Arsenic removal from drinking water by electrocoagulation using iron electrodes. Korean Journal of Chemical Engineering, 30, 1889-1895.

  • Vasudevan, S., Lakshmi, J., Sozhan, G., 2010. Studies relating to removal of arsenate by electrochemical coagulation: optimization, kinetics, coagulant characterization. Separation Science and Technology, 45, 1313-1325.

  • WHO (World Health Organization), 2011. Guidelines for Drinking-water Quality. https://apps.who.int/iris/ bitstream/handle/10665/44584/9789241548151_ eng.pdf?sequence=1 10 October 2019.

  • Yeşilnacar, M.I., Güllüoğlu, M.S., 2008. Hydrochemical characteristics and the effects of irrigation on groundwater quality in Harran Plain, GAP Project, Turkey. Environmental Geology, 54, 183-196.

  • Yuan, T., Luo, Q.F., Hu, J.Y., Ong, S.L., Ng, W.J., 2003. A study on arsenic removal from household drinking water. Journal of Environmental Science and Health; Part A, 38, 1731-1744.

  • Yuan, H., Lu, T., Wang, Y., Chen Y., Lei, T., 2016. Sewage sludge biochar: Nutrient composition and its effect on the leaching of soil nutrients. Geoderma, 267, 17–23.

  • Zouboulis, A., Katsoyiannis, I., 2002. I. Removal of arsenates from contaminated water by coagulation–direct filtration. Separation Science and Technology, 37, 2859-2873.


  • Yapıcıoğlu, P , Derin, P , Yeşilnacar, M . (2020). Assessment of Harran Plain Groundwater in Terms of Arsenic Contamination . Türkiye Jeoloji Bülteni , 63 (1) , 137-144 . DOI: 10.25288/tjb.620349

    • SAYI TAM DOSYASI
    PDF Olarak Görüntüle