Türkiye Jeoloji Bülteni
Türkiye Jeoloji Bülteni

Türkiye Jeoloji Bülteni

2024 NİSAN Cilt 67 Sayı 2
KAPAK
PDF Olarak Görüntüle
KÜNYE
PDF Olarak Görüntüle
İÇİNDEKİLER
PDF Olarak Görüntüle
Bozdağ (Karaburun Yarımadası) Kütlesi Üzerinde Dolinlerin Morfotektonik Gelişimi
Mehmet Furkan Şener
PDF Olarak Görüntüle

Öz: Bu çalışmada Karaburun Yarımadası`nın kuzeyinde yer alan Bozdağ Kütlesi üzerindeki dolinlerin morfotektonik ve morfojenetik özellikleri incelenmiştir. Çözünme dolinleri orta enlemlerdeki yüksek karstik platoların karakteristik yüzey şekillerindendir ve dolin morfometrileri karstik platoların morfotektonik gelişim özelliklerinin incelenmesinde sıklıkla kullanılan yöntemlerden bir tanesidir. Bu çalışmada dolinlerin alansal dağılışları, yoğunlukları ve morfometrik özelliklerinin belirlenmesi için yüksek çözünürlüklü sayısal yükseklik modeli üzerinden otomatik çıkarım tekniği kullanılmıştır. Dolinlerin belirlenmesinin ardından alan, çevre uzunluğu, dairesellik indisi, uzunluk, genişlik veuzama oranları gibi farklı morfometrik parametreler hesaplanmıştır. Yapılan analizler ve elde edilen sonuçlara göre, alanda toplam 564 dolin tespit edilmiştir ve maksimum yoğunluk 74 dolin/km2`ye kadar ulaşmaktadır. Ortalama yüksekliği 1.080 metre olan dolinlerin tamamı Camiboğazı Formasyonu olarak adlandırılan kireçtaşları üzerinde yer almaktadır. Dolinler paleotektonik evrimi ile başlayan ve Karaburun Platformu`nun İzmir-Ankara Zonu`nda Kretase döneminde etkisi altında kaldığı tektonik aktivitelere bağlı olarak yaklaşık KB-GD doğrultusunda, alandaki çizgiselliklere paralel bir yönelim göstermektedir.

  • Bozdağ

  • Camiboğazı

  • dolin

  • Karaburun

  • morfotektonik



  • Akdeniz, N., Öztürk, Z., Konak, N., Çakır, H. M., Serdaroğlu, M., Armağan, F. & Çatal, E. (1982). İzmir Manisa dolaylarının stratigrafi ve yapısal özellikleri. Türkiye Jeoloji Kongresi Bildiri Özetleri (pp. 49–50).

  • Akkök, R. (1983). Structural and Metamorphic Evolution of the Northern Part of the Menderes Massif: New Data from the Derbent Area and Their Implication for the Tectonics of the Massif. The Journal of Geology, 91(3), 342–350.

  • Akkök, R., Satır, M. & Şengör, A. M. C. (1985). Menderes masifinde tektonik olayların zamanlaması ve sonuçları. Ketin Simpozyumu (pp. 93–94).

  • Altinok, Y., Alpar, B., Özer, N. & Gazioglu, C. (2005). 1881 and 1949 earthquakes at the ChiosCesme Strait (Aegean Sea) and their relation to tsunamis. Natural Hazards and Earth System Sciences, 5(5), 717–725. https://doi.org/10.5194/ nhess-5-717-2005

  • Ataol, M. & Şimşek, M. (2022). Çankırı jips platosu üzerindeki Çözünme dolinlerinin morfometrik özellikleri. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 8, 48–60. https://doi.org/10.46453/jader.1070171

  • Aydın, S. & Tuncer, K. (2021). Bozdağ’da (Denizli) dolinlerin morfometrik özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, 78, 33–48. https://doi.org/10.17211/ tcd.1013232

  • Basso, A., Bruno, E., Parise, M. & Pepe, M. (2013). Morphometric analysis of sinkholes in a karst coastal area of southern Apulia (Italy). Environmental Earth Sciences, 70(6), 2545–2559. https://doi.org/10.1007/s12665-013-2297-z

  • Brinkmann, R., Flügel, E., Jacopshagen, V., Lechnert, H., Rendel, B. & Trick, P. (1972). Trias, Jura und Unterkreide der Halbinsel Karaburun (West Anatolien). Geology and Paleontology, 6, 139– 150.

  • Çakmakoğlu, A. & Bilgin, Z. R. (2006). Karaburun Yarımadası’nın Neojen Öncesi Stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 132, 33–62.

  • Çetinkaya,G.,Şimşek,M.&Öztürk,M.Z.(2023).Doğu Toroslardaki çözünme dolinlerinin morfometrik özellikleri. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 10, 20–33. https://doi.org/10.46453/jader.1201290

  • Channel, J., Dargenio, B. & Horvath, F. (1979). Adria, the African promontory, in mesozoic Mediterranean palaeogeography. EarthScience Reviews, 15(3), 213–292. https://doi. org/10.1016/0012-8252(79)90083-7

  • Chen, H., Oguchi, T. & Wu, P. (2018). Morphometric analysis of sinkholes using a semi-automatic approach in Zhijin County, China. Arabian Journal of Geosciences, 11(15), 1–14. https://doi. org/10.1007/s12517-018-3764-3

  • Day, M. (1983). Doline morphology and development in Barbados. Annals of the Association of American Geographers, 73(2), 206–219. https:// doi.org/10.1111/j.1467-8306.1983.tb01408.x

  • Denizman, C. (2003). Morphometric and spatial distribution parameters of karstic depressions, Lower Suwannee River Basin, Florida. Journal of Cave and Karst Studies, 65(1), 29–35.

  • Doğan, U. & Özel, S. (2005). Gypsum karst and its evolution east of Hafik (Sivas, Turkey). Geomorphology, 71(3–4), 373–388. https://doi. org/10.1016/J.GEOMORPH.2005.04.009

  • Dürr, S. (1975). Über Alter und geotektonische Stellung des Menderes-Kristallins, SW Anatolien und seine Aequivalente in der Mittleren Aegaeis. University of Marburg/Lahn.

  • Dürr, S., Altherr, R., Keller, J., Okrusch, M. & Seidel, E. (1978). The median Aegean crystalline belt: Stratigraphy, metamorphism. In H. Closs, D. Roeder, & K. Schmidt (Eds.), Alps, Apenines and Helenids (pp. 455–476). Stuttgart, Schweizerbart.

  • Emre, Ö., Duman, T. Y., Özalp, S., Şaroğlu, F., Olgun, Ş., Elmacı, H. & Çan, T. (2018). Active fault database of Turkey. Bulletin of Earthquake Engineering, 16(8), 3229–3275. https://doi. org/10.1007/s10518-016-0041-2

  • Erdoğan, B. (1990). Tectonic Relations Between İzmirAnkara Zone and Karaburun Belt. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 110, 1–15.

  • Erdoğan, B., Altıner, D., Güngör, T. & Özer, S. (1990). Stratigraphy of Karaburun Peninsula. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 111, 1–20.

  • Faivre, S. & Reiffsteck, P. (1999). Spatial distribution of dolines as an indicator of recent deformations on the Velebit mountain range-Croatia. Géomorphologie, 5(2), 129–142. https://doi. org/10.3406/morfo.1999.983

  • Ford, D. & Williams, P. (2007). Karst Hydrogeology and Geomorphology. West Sussex, England: John Wiley & Sons Ltd,. https://doi. org/10.1002/9781118684986

  • Gams, I. (2000). Doline morphogenetic processes from global and local viewpoints. Acta Carsologica, 29(2), 123–138. https://doi.org/10.3986/ ac.v29i2.453

  • Geçkin, B. Ş., Sözbilir, H., Özkaymak, Ç., Softa, M., Spencer, J. Q. G., Şahiner, E., Meriç, N. & Deliormanlı, A. H. (2022). Evidence of surface rupture associated with historical earthquakes on the Gülbahçe Fault Zone (İzmir, Türkiye) and its application for determination of the surface faultrupture hazard zone. Natural Hazards, 114(2), 2189–2218. https://doi.org/10.1007/s11069-022- 05467-9

  • Gökkaya,E.,Gutiérrez,F.,Ferk,M.&Görüm,T.(2021). Sinkhole development in the Sivas gypsum karst, Turkey. Geomorphology, 386, Artcile 107746. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2021.107746

  • Jeanpert, J., Genthon, P., Maurizot, P., Folio, J.-L., Vendé-Leclerc, M., Sérino, J., Join, L.L. & Iseppi, M. (2016). Morphology and distribution of dolines on ultramafic rocks from airborne LiDAR data: the case of southern Grande Terre in New Caledonia (SW Pacific). Earth Surface Processes and Landforms, 41(13), 1854–1868. https://doi. org/10.1002/esp.3952

  • Jones, C.J. R., Springer,A. E., Tobin, B. W., Zappitello, S. J. & Jones, N. A. (2018). Characterization and hydraulic behaviour of the complex karst of the Kaibab Plateau and Grand Canyon National Park, USA. Geological Society Special Publication, 466(1), 237–260. https://doi.org/10.1144/SP466.5

  • Kalafatçıoğlu, A. (1961). Karaburun Yarımadası’nın jeolojisi. MTA Dergisi, 56(6), 40–49.

  • Keskin, Ş., Şener, M., Şener, M. F. & Öztürk, M. Z. (2017). Depositional environment characteristic of Ulukışla evaporites, central Anatolia, Turkey. Carbonates and Evaporites, 32, 231-241. https:// doi.org/10.1007/s13146-016-0292-7

  • Nazik, L. (1986). Beyşehir Gölü yakın güneyi karst jeomorfolojisi ve karstik parametrelerin incelenmesi. Jeomorfoloji Dergisi, 14, 65–77.

  • Nazik, L. & Poyraz, M. (2017). Türkiye karst jeomorfolojisi genelini karakterize eden bir bölge: Orta Anadolu Platoları karst kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi, 68, 43–56. https://doi. org/10.17211/tcd.300414

  • Nazik, L., Poyraz, M., & Karabıyıkoğlu, M. (2019). Karstic Landscapes and Landforms in Turkey. In C. Kuzucuoğlu, A. Çiner, & N. Kazancı (Eds.), Landscapes and Landforms of Turkey (pp. 181–196). Springer, Cham. https://doi. org/10.1007/978-3-030-03515-0_5

  • Özkan, R., Şener, M., Helvacı, C. & Şener, M. F. (2011). Hydrothermal alterations and relationship with thermal waters at Aliağa (İzmir) geothermal field. Yerbilimleri Dergisi; 32(1), 141-168.

  • Öztürk, M. Z. (2018a). Karstik Kapalı Depresyonların (Dolinlerin) Morfometrik Analizleri. Cografya Dergisi, 36(36), 1–13. https://doi.org/10.26650/ JGEOG371149

  • Öztürk, M. Z. (2018b). Orta Toroslar’da Dolinlerin Dağılışı ve Morfometrik Özellikleri. Kriter Yayınevi.

  • Öztürk, M. Z. (2020). Fluvio-karstic evolution of the Taşeli Plateau (Central Taurus, Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences, 29(5), 733–746. https:// doi.org/10.3906/yer-1908-1

  • Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G. & Aydın, S. (2017a). Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye’nin İklim Tipleri. Coğrafya Dergisi, (35), 17-27. https://dergipark.org.tr/iucografya/ issue/32204/330955

  • Öztürk, M. Z., Şımşek, M., Utlu, M. & Şener, M. F. (2017b). Karstic depressions on Bolkar Mountain plateau, Central Taurus (Turkey): Distribution characteristics and tectonic effect on orientation. Turkish Journal of Earth Sciences, 26, 302–313. https://doi.org/10.3906/yer-1702-3

  • Öztürk, M. Z., Şener, M. F., Şener, M. & Şimşek, M. (2018a). Structural controls on distribution of dolines on Mount Anamas (Taurus Mountains, Turkey). Geomorphology, 317, 107–116. https:// doi.org/10.1016/j.geomorph.2018.05.023

  • Öztürk, M. Z., Şimşek, M., Şener, M. F. & Utlu, M. (2018b). GIS based analysis of doline density on Taurus Mountains, Turkey. Environmental Earth Sciences, 77, Article 536. https://doi.org/10.1007/ s12665-018-7717-7

  • Pahernik, M. (2012). Spatial density of dolines in the Croatian Territory. Croatian Geographical Bulletin, 74(2), 5–26. https://doi.org/10.21861/ HGG.2012.74.02.01

  • Poyraz, M., Öztürk, M. Z. & Soykan, A. (2021). Sivas jips karstında dolin yoğunluğunun CBS tabanlı analizi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, 6, 67–80. https://doi.org/10.46453/jader.863090

  • Qiu, X., Wu, S.-S. & Chen, Y. (2020). Sinkhole susceptibility assessment based on morphological, imagery, and contextual attributes derived from GIS and imagery data. Journal of Cave and Karst Studies, 82(1), 1–17. https://doi. org/10.4311/2018ES0118

  • Sauro, U. (2003). Dolines and sinkholes: Aspects of evolution and problems of classification. Acta Carsologica, 32(2), 41–52. https://doi. org/10.3986/AC.V32I2.335

  • Şener, M. F. & Öztürk, M. Z. (2019). Relict drainage effects on distribution and morphometry of karst depressions: A case study from Central Taurus (Turkey). Journal of Cave and Karst Studies, 81(1), 23–35. https://doi.org/10.4311/2018ES0111

  • Şener, M. F., Şimşek, M., Utlu, M., Öztürk, M. Z. & Sözbilir, H. (2023). Morphotectonic development of surface karst in Western Taurus (Türkiye). Carbonates and Evaporites, 38(4), 78. https://doi. org/10.1007/s13146-023-00900-x

  • Şengör, A.M.C. (1980). Türkiye’nin Neotektoniği’nin esasları. Türkiye Jeoloji Kurumu, Konferans Serisi 2

  • Şengör, A. M. C. & Yilmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75(3–4), 181–241. https://doi. org/10.1016/0040-1951(81)90275-4

  • Siart, C., Bubenzer, O. & Eitel, B. (2009). Combining digital elevation data (SRTM/ASTER), high resolutionsatelliteimagery(Quickbird)andGISfor geomorphological mapping: A multi-component case study on Mediterranean karst in Central Crete. Geomorphology, 112(1–2), 106–121. https://doi. org/10.1016/j.geomorph.2009.05.010

  • Şimşek, M., Utlu, M., Poyraz, M. & Öztürk, M. Z. (2019a). Geyik Dağı kütlesinin yüzey karstı jeomorfolojisi ve kütle üzerindeki karst-buzul jeomorfolojisi ilişkisi. Ege Coğrafya Dergisi, 29(2), 97–110.

  • Şimşek, M., Öztürk, M. Z. & Turoğlu, H. (2019b). Geyik Dağı üzerindeki dolin ve uvalaların morfotektonik önemi. Türk Coğrafya Dergisi, 72, 13–20. https://doi.org/10.17211/tcd.501724

  • Şimşek, M. Utlu, M. & Öztürk, M. Z. (2020). Gidengelmez Dağları’nın Yüzey Karstı Özellikleri (Orta Toroslar). Birinci, Ç. K. Kaymaz & Y. Kızılkan (Eds), Coğrafi Perspektifle Dağ ve Dağlık Alanlar (Sürdürülebilirlik-Yönetim-Örnek Alan İncelemeleri) (s. 1–18). Kriter Yayınevi.

  • Tan, O. (2013). The dense micro-earthquake activity at the boundary between the Anatolian and South Aegean microplates. Journal of Geodynamics, 65, 199–217. https://doi.org/10.1016/j. jog.2012.05.005

  • Telbisz, T. (2021). LiDAR-based morphometry of conical hills in temperate karst areas in Slovenia. Remote Sensing, 13(14), 2668. https://doi. org/10.3390/rs13142668

  • Theilen-Willige, B. (2018). Detection of karst features in the Black Hills area in South Dakota/Wyoming, USA, based on evaluations of remote sensing data. Geosciences, 8(6), 192. https://doi.org/10.3390/ geosciences8060192

  • Utlu, M. & Öztürk, M. Z. (2023). Comparison of morphometric characteristics of dolines delineated from TOPO-Maps and UAV-DEMs. Environmental Earth Sciences, 82(7), 165. https:// doi.org/10.1007/s12665-023-10862-x

  • Zumpano, V., Pisano, L., & Parise, M. (2019). An integrated framework to identify and analyze karst sinkholes. Geomorphology, 332, 213–225. https:// doi.org/10.1016/j.geomorph.2019.02.013








  • APA

  • AMA

  • Chicago

  • EndNote

  • IEEE

  • ISNAD

  • JAMA

  • MLA

  • Vancouver

    • Menteş Yarımadası`nın Neojen Jeolojisi, Batı Anadolu
    Fikret Göktaş
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Foça Çöküntüsü`nün Urla bölümünde yer alan Menteş Yarımadası`nın karasal Neojen istifi Orta Miyosen yaşlı Urla Grubu ile simgelenir. Geç Erken Miyosen yaşlı Kocadağ Volkanitleri üzerinde uyumsuzlukla yer alan Urla Grubu, sedimanter ve volkanik kaya birimlerinden oluşur. Egemen olarak gölsel çökellerden oluşan sedimanter istif, alüvyon yelpazesi tortullaşmasını yansıtan Bozavlu Formasyonu ile başlar, gölsel kıyı yüzünde çökelmiş volkanosedimanter Güvendik Formasyonu ile devam eder ve Urla Kireçtaşı ile son bulur. Güvendik istifi, Menteş volkanizmasının erken dönemini yansıtan epiklastik (lahar ve türbiditik kumtaşı) ve piroklastik (ignimbirit, temel türbülansı, bloklu kül akışı) fasiyeslerdeki volkanoklastik yoğunluk akıntısı düzeylerini sıklıkla içerir. Güvendik Formasyonu üzerine uyumlu gelen Urla Kireçtaşı istifi, Menteş volkanizmasının kül döküntüsü fasiyesindeki tüf ara katmanlarını alttan üste içerir. Kireçtaşı istifinin tabanında ve transgresif aşmalı kesimlerinde, kıyı önü kuşağında dalgalarla işlenerek oluşmuş algal biyoklastitler ve onkoidal kireçtaşları çökelmiştir. Menteş Yarımadası`nın Orta Miyosen alkali volkanizması, Menteş Volkanitleri ve Ovacık Bazaltı ile temsil edilir. Trakit-riyolit bileşim aralığında ürünler veren Menteş volkanizması, piroklastikler ile kompozit lav domları ve dom-akıntılarından oluşur. Piroklastik istif, Ovacık Bazaltı`ndan türemiş lav parçaları içeren kaynaklanmamış ignimbiritlerle başlar, bloklu kül akışı ve temel türbülansı ardışık düzeyleri ile devam eder. Menteş volkanizması, Güvendik ve Urla Kireçtaşı birimlerinin çökeldiği göl içinde evrimleşmiştir. Menteş asidik volkanizmasıyla yanal ilişkili gelişim gösteren Ovacık bazik volkanizması, Urla Kireçtaşı çökeliminin başlangıcından son dönemlerine kadar aralıklı etkinliğini sürdürmüştür.

  • Karaburun Yarımadası

  • Orta Miyosen tortullaşması

  • Orta Miyosen volkanizması

  • Urla Havzası

  • Akartuna, M. (1962). İzmir-Torbalı-Seferihisar-Urla bölgesinin jeolojisi hakkında. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 59, 1-18

  • Altunkaynak, Ş., Rogers, N.W. & Kelley, S.P. (2010). Causes and effects of geochemical variations in late Cenozoic volcanism of the Foça volcanic centre, NW Anatolia, Turkey. International Geology Review, 52, 579-607.

  • Borsi, S., Ferrara, C., Innocenti, F. & Mazzuoli, R. (1972). Geochronology and petrology of recent volcanics of Eastern Aegean Sea. Bulletin of Volcanology, 36, 473-496.

  • Brinkmann, R., Flügel, E., Jacopshagen, V., Lechnert, H., Rendel, B. & Trick, P. 1972. Trias, Jura und Unterkreide der Halbinsel Karaburun (West Anatolien). Geology and Paleontology, 6, 139- 150.

  • Çakmakoğlu, A. ve Bilgin, Z. R. (2006). Karaburun Yarımadası’nın Neojen öncesi stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 132, 33-62.

  • Erdoğan, B., Altıner, D., Güngör, T. & Özer, S. 1990. The stratigraphy of Karaburun Peninsula. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 111, 1-23.

  • Emre, Ö. ve Barka, A. 2000. Gediz grabeni-Ege Denizi arasının (İzmir yöresi) aktif fayları. Batı Anadolu’nun Depremselliği Sempozyumu (BADSEM 2000), Bildiri Özleri Kitabı (s.131- 132).

  • Emre, Ö., Özalp, S., Doğan, A., Özaksoy, V., Yıldırım, C., Göktaş, F. 2005. İzmir yakın çevresinin diri fayları ve deprem potansiyelleri (Rapor No: 10754). Maden Tetkik veArama Genel Müdürlüğü (yayımlanmamış).

  • Ercan, T., Satır, M., Sevin, D. Ve Türkecan, A. (1996). Batı Anadolu’da Tersiyer ve Kuvaterner yaşlı volkanik kayaçlarda yeni yapılan radyometrik yaş ölçümlerinin yorumu. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 119, 103-112.

  • Filiz, Ş. ve Tarcan, G. (1990). Gülbahçe Körfezi (İzmir) güneyindeki alanın hidrojeolojik, jeokimyasal ve izotopsal incelenmesi. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 2(1), 69-82.

  • Göktaş, F. (2011). Urla (İzmir) çöküntüsündeki Neojen tortullaşması ve volkanizmasının jeolojik etüdü (Rapor no: 11568). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (yayımlanmamış).

  • Göktaş, F. (2014a). Karaburun Yarımadası kuzey kıyı kesiminin Neojen stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 148, 43-61.

  • Göktaş, F. (2014b). Karaburun (İzmir) çevresinin Neojen stratigrafisi ve palecoğrafik evrimi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 149, 71-94.

  • Göktaş, F. (2016). İzmir -Dış- Körfezi’ndeki adaların Neojen stratigrafisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 152, 1- 24.

  • Göktaş, F. ve Çakmakoğlu, A. (2017). 1:100.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Urla-L17 Paftası. Maden Tetkik veArama Genel Müdürlüğü Yayınları, No: 259.

  • Göktaş, F., Kaya, T. T., Tarhan, E. ve Mayda, S. (2023). Karaburun Yarımadası’nın Geç Miyosen Stratigrafisi, Yeni Memeli Bulguları ve Bölgesel Korelasyon, BatıAnadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni, 66(1), 1-22. https://doi.org/10.25288/tjb.1126743

  • Göktaş, F. ve Mayda, S. (2023). Mordoğan Bölgesinin Neojen Jeolojisi ve Stratigrafik Korelasyonu, Karaburun Yarımadası, Batı Anadolu. Türkiye Jeoloji Bülteni, 66(3), 351-380. https://doi. org/10.25288/tjb.1316807

  • Gürer, Ö.F., Sarıca-Filoreau, N., Özburan, M., Sangu, E. & Doğan, B. (2009). Progressive development of the Büyük Menderes Graben based on new data, western Turkey. Geological Magazine, 146(5), 652-673.

  • Helvacı, C., Ersoy, Y., Sözbilir, H., Erkül, F., Sümer, Ö. & Uzel, B. 2009. Geochemistry and 40Ar/39Ar geochronology of Miocene volcanic rocks from the Karaburun Peninsula: Implications for amphibole- bearing lithospheric mantle source, Western Anatolia. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 185, 181-202.

  • Hilgen, F., Lourens, L. J., Van Dam, J. A., with contributions by Beu, A. G., Boyes, A. F., Cooper, R. A., Krigsman, W., Ogg, J. G., Piller, W. E. & Wilson, D. S. (2012). The Neogene Period. In Gradstein, F.M., Ogg, J.G., Schmitz, M. & Ogg, G. (Eds.), The Geological Time Scale 2012, (pp. 923-978). Elsevier Publications.

  • Innocenti, F. & Mazzuoli, R. (1972). Petrology of the Izmir-Karaburun volcanic area (West Turkey). Bulletin of Volcanology, 36, 1-22.

  • İşintek, İ. (2023). New Triassic finding in Andız Peninsula (İzmir, Western Turkey) and comparison of pre-Neogene sequences of Andız and Karaburun Peninsulas: Stratigraphic and tectonic implications. Turkish Journal of Earth Sciences, 32, 510-518.

  • Karacık, Z., Genç, Ş.C. & Gülmez, F. (2013). Petrochemical features of Miocene volcanism around the Çubukludağ graben and Karaburun peninsula, western Turkey: Implications for crustal melting related silicic volcanism. Journal of Asian Earth Sciences 73, 199-217.

  • Karadaş, A. (2014). Bornova Ovası (İzmir) Holosen paleocoğrafyası ve kıyı çizgisi değişmeleri. Ege Coğrafya Dergisi, 23(2), 37-52.

  • Kaya, O. (1979). Orta Doğu Ege çöküntüsünün (Neojen) stratigrafisi ve tektoniği. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 22(1), 35-58.

  • Kaya, O. (1981). Miocene reference section fort he coastal parts of West Anatolia. Newsletter on Stratigraphy, 10(3), 164-191.

  • Kaya, T., Geraads, D. & Tuna, V. (2003). A new Middle Miocene fauna from Mordoğan (Western Turkey). Paläontologische Zeitschrift 77(2), 293-302.

  • Kaya, T., Geraads, D. & Tuna, V.A. (2005). New late Miocene mammalian fauna in the Karaburun Peninsula (Western Turkey). Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie Abhandlungen 236(3), 321-349.

  • Konuk, Y.T. (1977). Bornova flişinin yaşı hakkında. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi, Seri B, I-1, 65-74.

  • Le Bas, M.J., Le Maitre, R.W., Streckeisen, A. & Zanettin, B. (1986). A chemical classification of volcanic rocks based on total alkali-silica diagram. Journal of Petrology, 27, 745-750.

  • Öngür, T. (1972). İzmir-Urla jeotermal sahasına ilişkin jeolojik rapor (Rapor no: 4835) Maden Tetkik ve Arama Genel Direktörlüğü (Yayımlanmamış).

  • Sümer, Ö. (2007). Güzelbahçe (İzmir) çevresinin alüvyonal sedimantolojisi ve aktif tektoniği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

  • Sümer, Ö., Akbulut, M. & İnaner, H. (2020). New geosite candidates from Urla (İzmir, Western Anatolia, Turkey): a list of geological assets nested with antique and modern cultural heritage. Turkish Journal of Earth Sciences, 29, 1017-1032

  • Şengöçmen, B.G., Sözbilir, H., Özkaymak, Ç., Softa, M., Spencer, J. Q. G., Şahiner, E., Meriç, N. & Deliormanlı, A. H. (2022). Evidence of surface rupture associated with historical earthquakes on the Gülbahçe Fault Zone (İzmir, Türkiye) and its application for determination of the surface faultrupture hazard zone. Natural Hazards, 114, 2189- 2218.

  • Türkecan, A., Ercan, T. ve Sevin, D. (1998). Karaburun Yarımadası’nın Neojen volkanizması (Rapor no: 10185). Maden Tetkik veArama Genel Müdürlüğü (Yayımlanmamış).

  • Uzelli, T., Baba, A., Mungan, G. G., Dirik, R. K. & Sözbilir, H. (2017). Conceptual model of the Gülbahc¸ e geothermal system, Western Anatolia, Turkey:Based on structural and hydrogeochemical data. Geothermics, 68, 67-85.

  • Whitaker, J.H. (1973). ‘Gutter casts’, a new name for scour-and-fıll structures: wıth examples from the Llandoverıan of Rıngerıke and Malmoya,southern Norway. Norsk Geologisk Tidsskrift, 53, 403-417.

  • Yılmaz, Y. (2000). Ege bölgesinin aktif tektoniği. Batı Anadolu’nun depremselliği Sempozyumu (BADSEM-2000), Bildiri Özleri Kitabı, (s.3-14).

  • Yılmaz,Y., Genç¸ Ş.C., Gürer, Ö. F.,Bozcu,M.,Yılmaz, K., Karacık, Z., Altunkaynak, S. & Elmas, A. (2000). When did the western Anatolian grabens begin to develop? In: Bozkurt, E., Winchester, J. A., & Piper, J. D. A. (Eds.) Tectonics and Magmatism in Turkey and the Surrounding Area. Geological Society of London, Special Publication 173, 353–384.

  • Yücel, Y. & Gürer, Ö, F. (2023). Tectonic development of western Anatolian extensional province. International Geology Review, 66(3), 755-785, https://doi.org/10.1080/00206814.2023.2209865










  • APA

  • AMA

  • Chicago

  • EndNote

  • IEEE

  • ISNAD

  • JAMA

  • MLA

  • Vancouver

    • Doğu Karadeniz`in Karstik Oluşumları: Karaca (Tortul, Gümüşhane) ve Çal (Düzköy, Trabzon) Mağaralarının Jeoturizm Potansiyeli
    Fatih Köroğlu
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Türkiye`de jeolojik miras kaynak değerlerini de içeren sedimanter kayaç grupları, ilk önce paleontolojisi devamında sedimantolojisi olmak üzere dünya çapında önemli yayınlara ev sahipliği yapmıştır. Sedimantolojik birimlerin Türkiye jeoloji haritasındaki yayılımı, paleotektonik geçmişine paralel olarak çok çeşitlidir. Başta karbonatlı kayaç grupları olmak üzere karstlaşmaya uygun kayaçlar, Türkiye`de önemli bir yayılıma sahiptir. Bu kayaçlar, iklim kuşağı ve tektoniğin etkileriyle birlikte yeryüzü ölçeğinde karstik mağara ve düdenlerin oluşmasına neden olmuştur. Bu karstik yapılar, doğal kaynak değeri olarak turizmde cazibe merkezlerini de oluşturmuştur. Günümüzde jeoturizm hem jeolojik ve jeomorfolojik hem de turistik değerleri birleştiren bir kavramdır. 2020-2023 yılları arasındaki 4 yıllık süre içindeki toplam ziyaretçi sayıları, Karaca Mağarası`na 355.923 kişi ve Çal Mağarası`nada 514.947 kişi olarak gerçekleşmiştir. Ekonomik gelişimi sınırlı olan bölgelerdeki jeolojik ve jeomorfolojik kaynak değerlerine örnek olan Karaca ve Çal mağaralarının turizm faaliyetlerinde kullanılma girişimleri, bu karstik yapıların Karadeniz Bölgesi`nin Doğu Karadeniz Bölümü içindeki turizm potansiyeline olan katkısı ile ölçülebilmektedir. Bu çalışma, sedimanter kökenli kayaçların (çözünebilir kayaçlar) hem ekonomik hem de yer bilimsel özelliklerinin yanında, jeoturizm kaynak değeri olarak bölgeselden-küresele sürdürülebilir bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir

  • Çal Mağarası

  • Doğu Karadeniz

  • jeoturizm

  • Karaca Mağarası

  • karstik

  • Alemdağ, H., Köroğlu, F., Öğretmen-Aydın, Ö., Şeren, A., Babacan, A. E. ve Fırat-Ersoy, A. (2023). Şahinkaya Üyesi’nin Karbonatlı Çökellerindeki Karst Yapıları ve Yeraltı Su Akış Sistemlerinin Hidrojeofiziksel Yöntemlerle İncelenmesi: Çal Camili Tabiat Parkı, Çalköy (Trabzon/ Türkiye). Çelik, Y., Bircan, C. ve Mertdinç, E. (Ed.ler), Sedimantoloji Çalışma Grubu 2023 Çalıştayı Bildiri Özleri Kitabı (s.74-75), İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa.

  • Altınay-Özdemir, M. ve Kızılırmak, İ. (2019). Jeolojik Miras Alanlarının Jeoturizm Açısından İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,12(63), 947-956.

  • Anderson, J. (2010). Caves and karst geotourism in Australia. In Dowling R, Newsome D (Eds.), Global geotourism perspectives. Goodfellow Publishers Ltd.

  • Arslan, M. & Aliyazıcıoğlu, I. (2001). Geochemical and petrological characteristics of the Kale (Gümüşhane) volcanic rocks: Implications for the Eocene evolution of eastern Pontide arc volcanism, northeast Turkey. International Geology Review, 43, 595-610.

  • Arslan, M. &Aslan, Z.(2006). Mineralogy, petrography and whole-rock geochemistry of the Tertiary granitic intrusions in the Eastern Pontides, Turkey Journal of Asian Earth Sciences, 27(2), 177-193.

  • Ateş, H. Ç. & Ateş, Y. (2019). Geotourism and rural tourism synergy for sustainable developmentMarçik Valley case-Tunceli, Turkey. Geoheritage, 11, 207–215. https://doi.org/10.1007/s12371-018- 0312-1

  • Atasoy, S. G., Altiner, D. & Özkan-Altiner, S. (2022). Calibrating the Late Jurassic–Early Cretaceous shallow and deep marine bioevents by quantitative biostratigraphy: A synthesis from the Pontides Carbonate Platform (Turkey). EarthScience Reviews, 231, Article 104071. https://doi. org/10.1016/j.earscirev.2022.104071

  • Aydin, F., Thompson, R., Karsli, O., Uchida, H., Burt, J. B. & Downs, R. (2009) .C2/c pyroxene phenocrysts from three potassic series in the Neogene alkaline volcanics, NE Turkey: their crystal chemistry with petrogenetic significance as an indicator of P–T conditions. Contrubiton to Mineralogy and Petrology, 158, 131-147.

  • Aydin, F. (2014). Geochronology, geochemistry, and petrogenesis of the Maçka subvolcanic intrusions: implicationsfor the Late Cretaceous magmatic and geodynamic evolution of the eastern part of the Sakarya Zone, northeastern Turkey. International Geology Review, 56, 1246-1275.

  • Aydin,F.,Oğuz-Saka,S.,ŞenÇ.,Dokuz,A.,Aiglsperger, T., Uysal, İ., Kandemir, R., Karslı, O., Sarı, B. & Başer, R. (2020). Temporal, geochemical and geodynamic evolution of the Late Cretaceous subduction zone volcanism in the eastern Sakarya Zone, NE Turkey: Implications for mantle-crust interaction in an arc setting. Journal of Asian Earth Sciences, 192, Article 104217. https://doi. org/10.1016/j.jseaes.2019.104217

  • Bayer, M. Z. (1992). Turizme Giriş. İşletme Fakültesi Yayın No: 253. İstanbul Üniversitesi.

  • Bekaroğlu, E. ve Yiğitbaşıoğlu, H. (2010). Karaca Mağarası’ndaki (Gümüşhane) bir yıllık sıcaklık ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2 (1), 1-12.

  • Bektaş, O., Yılmaz, C., Taslı, K., Akdağ, K. & Özgür, S. (1995). Cretaceous rifting of the eastern Pontide carbonate platform (NE Turkey): the formation of carbonates breccias and turbidites as evidences of a drowned platform. Geologia, 57 (1-2), 233-244.

  • Brilha, J. B. (2016). Inventory and quantitative assessment of geosites and geodiversity sites: a review. Geoheritage, 8, 119-134. https://doi. org/10.1007/s12371-014-0139-3

  • Brilha, J. B. (2018). Geoheritage: inventories and evaluation. In E. Reynard, J.Brilha (Eds.), Geoheritage (pp. 69-85). Elsevier. https://doi. org/10.1016/B978-0-12-809531-7.00004-6

  • Bruno, D. E., Crowley, B. E., Gutake, J. M., Moroni, A., Nazarenko, O. V., Oheim, K. B., Ruban, D. A., Tiess, G. & Zorina, O. S. (2014). Paleogeography as geological heritage: developing geosite classification. Earth Science Review, 138, 300- 312.

  • Chalikakis, K., Plagnes, V., Guerin, R., Valois, R. & Bosch, F. P. (2011). Contribution of geophysical methods to karst-system exploration: an overview. Hydrogeology Journal, 19 (6), 1169.

  • Cigna, A. A. & Burri, E. (2000). Development, management and economy ofshow caves. International Journal of Speleology, 29(1), 1-27.

  • Consorti, L. & Köroğlu, F. (2019). MaastrichtianPaleocene larger Foraminifera biostratigraphy and facies of the Şahinkaya Member (NE Sakarya Zone, Turkey): insights for the Eastern Pontides arc sedimentary cover. Journal of Asian Earth Sciences, 183, Article 103965. https://doi. org/10.1016/j.jseaes.2019.103965

  • Consorti, L., Schlagintweit, F., Köroğlu, F. & Rashidi, K. (2020). Stratigraphic record of Eponides Montfort 1808 (benthic Foraminifera) through the Paleocene carbonates of the northern Neotethys margin. Micropaleontology, 66(5), 369-376.

  • Cengiz, C., Şahin, S., Cengiz, B., Bahar-Başkır, M. & Keçecioğlu-Dağlı, P. (2021). Evaluation of the visitor understanding of coastal geotourism and geoheritage potential based on sustainable regional development in western Black Sea region, Turkey. Sustainability, 13(21), Article 11812. https://doi. org/10.3390/su132111812

  • Çevik, U., Kara,A., Celik, N. Karabidak, M. & Celik,A. (2011). Radon Survey and Exposure Assessment in Karaca and Çal Caves, Turkey. Water, Air, & Soil Pollution, 214, 461-469.

  • DeWaele,J.&Gutierrez, F.(2022).Karst hydrogeology, geomorphology and caves. John Wiley & Sonsele.

  • De Waele, J. (2017). Karst processes and landforms. The International Encyclopedia of Geography. John Wiley and Sons.

  • Delle Rose, M., Desideri, D., Patianna, M., Posi, M. E., Renzulli, A. & Zanchetta, G. (2014). Carbonate accretion processes, conservation and enjoyment of the ‘Mannute Caves’ Geoheritage Site (Salento, Southern Italy). Geoheritage, 6, 257-269.

  • Díaz, A. R. (2010). Cave biology: life in darkness. Cambridge University Press.

  • Dilek, R., Van, A., Boynukalın, S., Yalçınnalp, B. & Özer, E. (1992). Doğu Karadeniz Bölgesinde Karstlaşma sonucu oluşan mağaralara bir örnek. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri Kitabı, (s. 45-71), JMO.

  • Dokuz, A. (2011). A slab detachment and delamination model for the generation of Carboniferous highpotassium I-type magmatism in the Eastern Pontides, NE Turkey: The Köse composite pluton. Gondwana Research, 19, 926-944.

  • Dokuz,A.,Aydin, F. & Karslı, O.(2019). Postcollisional transition from subduction- to intraplate-type magmatism in the eastern Sakarya zone, Turkey: Indicators of northern Neotethyan slab breakoff. GSA Bulletin, 131(9-10), 1623-1642. https://doi. org/10.1130/B31993.1

  • Dowling, R. K. & Newsome D. (2005). Geotourism. Elsevier.

  • Dowling, R. K. (2010). Geotourism’s global growth. Geoheritage, 3(1),3-13.

  • Dowling, R. K. (2013). Global geotourism an emerging form of sustainable tourism. Czech Journal of Tourism, 2, 59-79.

  • Eker, C. S. & Korkmaz, S. (2011). Mineralogy and whole rock geochemistry of late Cretaceous sandstonesfrom the eastern Pontides(NE Turkey). Neues Jahrbuch für Mineralogie-Abhandlungen, 188(3), 235.

  • Ekşioğlu, A. G. ve Zeybek, H.İ. (2018). Karaca Mağarası’nın Gümüşhane İli Turizmi İçindeki Yeri ve Önemi. II. Uluslararası Sürdürülebilir Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, (s.13-121), Gümüşhane Üniversitesi.

  • Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji II (Güncelleştirilmiş 3. Basım). Der Yayınları.

  • Errami, E., Brocx, M. & Semeniuk, V. (2009). From geoheritage to Geoparks. Case studies from Africa and beyond. Springer.

  • Ersoy, H., Kırmacı, M. Z. ve Ersoy, A. F. (2006). Geology and formation of Yazkonağı Cave (ÜnyeOrdu). Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 30(1), 39-48.

  • Ertekin, C., Ekinci. Y. L., Büyüksaraç, A. & Ekinci, R. (2021). Geoheritage in a mythical and volcanic terrain: an inventory and assessment study for geopark and geotourism, Nemrut Volcano (Bitlis, Eastern Turkey). Geoheritage, 13, Article 73. https://doi.org/10.1007/s12371-021-00593-5

  • Erüz, G. (2009). Gümüşhane Kurum Vadisi Maden Köyü Yerleşmeleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

  • Erüz, Ş. (2008). Gümüşhane Karaca Mağarası. Şükrü Erüz.

  • Escorihuela, J. (2018). The role of the geotouristic guide in Earth science education: towards a more critical society of land management. Geoheritage, 10, 301-310. https://doi.org/10.1007/s12371-017- 0236-1

  • Eyüboğlu, Y. (2015). Petrogenesis and U–Pb zircon chronology of felsic tuffs interbedded with turbidites (Eastern Pontides Orogenic Belt, NE Turkey): Implications for Mesozoic geodynamic evolution of the eastern Mediterranean region and accumulation rates of turbidite sequences. Lithos, 212, 74-92. https://doi.org/10.1016/j. lithos.2014.11.006

  • Ford, D. & Williams, P. (2007). Karst hydrogeology and geomorphology. John Wiley and Sons Ltd.

  • Ford, D., (2007). Jovan Cvijić and the founding of karst geomorphology. Environmental Geology, 51, 675–684.

  • Gedikoğlu,A., Pelin, S. & Özsayar, T. (1979). The main lines of the geotectonic evolution of the eastern Pontides in Mesozoik era. Geocome, 1, 555-580.

  • Gilli, É. (2015). Karstology: Karsts, Caves and Springs. Elements of Fundamental and Applied Karstology. CRC Press

  • Ginés, A., Knez, M., Slabe, T. & Dreybrodt, W. (Eds.) (2009). Karst Rock Features: Karren Scuplturing. Karst Research Institute ZRC SAZU

  • Goldscheider, N., Chen, Z., Auler, A. S., Bakalowicz, M., Broda, S., Drew, D., Hartmann, J., Jiang, G., Moosdorf, N., Stevanovic, Z. & Veni, G. (2020). Global distribution of carbonate rocks and karst water resources. Hydrogeology Journal, 28, 1661- 1677. https://doi.org/10.1007/s10040-020-02139- 5

  • Goldscheider, N. & Drew, D. (2007). Methods in karst hydrogeology. International Contributions Tohydrogeology, Taylor & Francis/Balkema.

  • Gray, M. (2004). Geodiversity: valuing and conserving abiotic nature. John Wiley and Sons Ltd.

  • Gül,A. veÖzkul,M.(2023).ÇalKanyonu veÇevresinin (Denizli, GB Anadolu) Jeolojik-Jeomorfolojik Özellikleri ve Jeoturizm Potansiyeli. Türkiye Jeoloji Bülteni, 66(1) , 107-126. https://doi. org/10.25288/tjb.935447

  • Gürer, A., Gürer., Ö. F. & Sangu, E. (2019). Compound geotourism and mine tourism potentiality of Soma region, Turkey. Arabian Journal of Geosciences, 12, 734. https://doi.org/10.1007/s12517-019- 4927-6

  • Güven, İ. H. (1993). 1:25000-scale geological and metallogenical map of the Eastern Black Sea region. MTA (yayımlanmamış).

  • Henriques, M. H., Pena dos Reis, R., Brilha, J. & Mota, T.S. (2011). Geoconservation as an emerging geoscience. Geoheritage, 3(2),117-128.

  • Herrera-Franco, G., Carrión-Mero, P., MontalvánBurbano, N., Caicedo-Potosí, J. & Berrezueta, E. (2022). Geoheritage and geosites: A bibliometric analysis and literature review. Geosciences, 12(4), 169. https://doi.org/10.3390/ geosciences12040169

  • Hippolyte, J.C., Müller, C., Sangu, E. & Kaymakci, N. (2015). Stratigraphic comparisons along the Pontides (Turkey) based on new nannoplankton age determinations in the Eastern Pontides: geodynamic implications. Geological Society of London, Special Publications, 428, 323-358.

  • Hose, T. A. (1996). Geotourism, or can tourists become casual rock hounds? In M.R. Bennett (Ed.) Geology on your doorstep. The Geological Society of London

  • Hose, T.A. (2005). Geotourism and interpretation. In R. K. Dowling, & D. Newsome (Eds.) Geotourism. Elsevier

  • Hose, T. A. (2012). Geotourism and geoconservation. Geoheritage, 4(1-2), 1-5.

  • Hussain, Y., Uagoda, R., Borges, W., Nunes, J., Hamza, O., Condori, C., Aslam, K., Dou, J. & CardenasSoto, M. (2020). The potential use of geophysical methods to identify cavities, sinkholes and pathways for water infiltration. Water, 12, 2289. https://doi.org/10.3390/w12082289

  • İlhan, A., Çelik, M. A., Gülersoy, A. İ. ve Gümüş, N. (2017).Cehennem Deresi Kanyonu’nun (Ardanuç, Artvin) Ekoturizm Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi ve Planlama Önerileri. Turkish Studies, 12(3), 309-340. http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.11451

  • İnan, N., İnan, S. ve Kurt, İ. (1999). Conformable benthic K/T transition in the eastern Pontides: Şahinkaya member of the Tonya formation (SW Turkey). Türkiye Jeoloji Bülteni, 42(2), 63-67. https://www.jmo.org.tr/resimler/ ekler/145a30ff80745b5_ek.pdf

  • İnan, N. & İnan, S. (2014). Stratigraphic Ranges of the Benthic Foraminifera and Microfacies of the Upper Maastrichtian-Paleocene Shallow marine carbonate successions in the Eastern Pontides (NE Turkey). Yerbilimleri, 35(1), 79-86.

  • İnaner, H., Sümer, Ö. & Akbulut, M. (2019). New geosite candidates at the western termination of the Büyük Menderes Graben and their importance on science education. Geoheritage, 11, 1291-1305. https://doi.org/10.1007/s12371-019-00406-w

  • Jones, W. K. & White, W. B. (2019). Karst. In Encyclopedia of Caves (pp. 609-618). Academic Press.

  • Kandemir, R. (2004). Sedimentary Characteristics and Depositional Conditions of Lower-Middle Jurassic Şenköy Formation in and Around Gümüşhane [Unpuplished Ph.D. Thesis]. Karadeniz Technical University Institute of Natural and Applied Sciences. (in Turkish)

  • Kandemir, R. & Yılmaz, C. (2009). Lithostratigraphy, facies, and deposition environment of the lower Jurassic Ammonitico Rosso type sediments (ARTS) in the Gümüşhane area, NE Turkey: Implications for the opening of the northern branch of the Neo-Tethys Ocean. Journal of Asian Earth Sciences, 34, 586-598.

  • Kandemir, R. ve Köroğlu, F. (2017). Jeoturizm: sürdürülebilir turizme Doğu Karadeniz Bölgesi’nden örnekler. DOKAP Bölgesi Uluslararası Turizm Sempozyumu. Bildiri Özleri Kitabı, (s. 191-206). KTÜ.

  • Kandemir, Ö.,Akbayram, K.,Çobankaya, M., Kanar, F., Pehlivan, S., Tok, T., Hakyemez, A., Ekmekçi, E., Danacı, F. & Temiz, U. 2019. From arc evolution to arc-continent collision: Late Cretaceousmiddle Eocene geology of the Eastern Pontides, northeastern Turkey. GSA Bulletin, 131(11-12), 1889-1906.

  • Karadeniz, E., Er, S., Boyraz, Z. & Coşkun, S. (2022). Evaluation of potential geotourism of Levent Valley and its surroundings using GIS route analysis. Geoheritage, 14, Article 77. https://doi. org/10.1007/s12371-022-00710-y

  • Karslı, O., Chen, B., Aydin, F. & Şen, C. (2007). Geochemical and Sr–Nd–Pb isotopic compositions of the Eocene Dölek and Sariçiçek Plutons, Eastern Turkey: Implications for magma interaction in the genesis of high-K calc-alkaline granitoids in a post-collision extensional setting. Lithos, 98, 67-96.

  • Karslı, O., Dokuz, A., Uysal, İ., Aydin, F., Kandemir, R. & Wijbrans, J. (2010). Generation of the Early Cenozoic adakitic volcanism by partial melting of mafic lower crust, Eastern Turkey: implications for crustal thickening to delamination. Lithos, 114(1-2), 109-120.

  • Karslı, O., Ketenci, M., Uysal, I., Dokuz, A., Aydin, F., Chen, B. & Wijbrans, J. (2011). Adakite-like granitoid porphyries in the Eastern Pontides, NE Turkey: Potential parental melts and geodynamic implications. Lithos, 127, 354-372.

  • Kazancı, N. (2010). Jeolojik Koruma; Kavram ve Terimler. Jeolojik Mirası Koruma Derneği.

  • Kazancı, N., Şaroğlu, F. & Suludere, Y. (2015). Geological heritage and framework list of the geosites in Turkey. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 151, 259-268. (in Turkish)

  • Kazancı, N. & Kuzucuoğlu, C. (2019). Threats and conservation of landscapes in Turkey. In C. Kuzucuoğlu, A. Çiner, N. Kazancı (Eds.), Landscapes and landforms of Turkey (p.: 603- 632), World Geomorphological Landscapes. Springer.

  • Khakzad, S. (2018). Promoting coastal communities through cultural tourism: the case of fishing communities in Brunswick County, North Carolina. Journal of Heritage Tourism, 13(5), 455-471.

  • Khalaf, E. E. D. A. H. (2022). Karst Heritage as a Tourist Attraction: a Case Study in the White Desert National Park, Western Desert, Egypt. Geoheritage,14, Article 94. https://doi. org/10.1007/s12371-022-00727-3

  • Kırmacı, M. Z. (1992). Sedimentological Investigation of the Upper Jurassic-Lower Cretaceous Berdiga Limestone in the Alucra-GümüşhaneBayburt areas (Eastern Pontide Southern Zone) [Unpuplished Ph.D. Thesis]. Karadeniz Technical University Institute of Natural and Applied Sciences.

  • Kırmacı, M. Z., Koch, R. & Bucur,J. I. (1996).An Early Cretaceous section in the Kircaova Area (Berdiga Limestone, NE-Turkey) and its correlation with platform carbonates in W-Slovenia. Facies, 34, 1–21.

  • Kırmacı, M. Z. & Akdağ, K. (2005). Origin of dolomite in the Late Cretaceous-Paleocene limestone turbidites, eastern Pontides, Turkey. Sedimentary Geology, 181, 39-57.

  • Kırmacı, M. Z., Yıldız, M., Kandemir, R. & EroğluGümrük, T. (2018). Multistage dolomitization in Late Jurassic–Early Cretaceous platform carbonates (Berdiga Formation), Başoba Yayla (Trabzon), NE Turkey: Implications of the generation of magmatic arc on dolomitization. Marine and Petroleum Geology, 89, 515-529.

  • Koch, R., Bucur, I. I., Kirmaci, M. Z., Eren, M. & Tasli, K. (2008). Upper Jurassic and Lower Cretaceous carbonate rocks of the Berdiga Limestone–Sedimentation on an onbound platform with volcanic and episodic siliciclastic influx. Biostratigraphy, facies and diagenesis (Kircaova, Kale-Gümüşhane area; NE-Turkey). Neues Jahrbuch fur Geologie und PalaontologieAbhandlungen, 247, 23-61.

  • Koçan, N. (2012). Karaca Mağarası’nın (Gümüşhane) Alternatif Turizm Kapsamında Değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3 (1), 37-44.

  • Korkmaz, S. (1993). Tonya-Düzköy (GB-Trabzon) Stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 36(1), 151-158. https://www.jmo.org.tr/resimler/ ekler/837a451cd0abc5c_ek.pdf

  • Köroğlu, F. (2018). Stratigraphical, micropaleontological and sedimentological investigation of Şahinkaya Member in ÇayırbağıÇalköy (Düzköy/Trabzon) region [Unpuplished MSc. Thesis]. Recep Tayyip Erdoğan University, Graduate School of Natural and Applied Sciences.

  • Köroğlu, F. & Kandemir, R. (2019a). Vulnerable Geosites of Çayırbağı-Çalköy (Düzköy-Trabzon) in the Eastern Black Sea Region of NE Turkey and Their Geotourism Potential. Geoheritage, 11, 1101–1111. https://doi.org/10.1007/s12371-019- 00358-1

  • Köroğlu, F. & Kandemir, R. (2019b). The biolithoclastic carbonate facies analysis: Şahinkaya Member Maastrichtian (Late Cretaceous) skeletal carbonate deposit, Sakarya Zone, NE Turkey. Carbonates and Evaporites, 34(4), 1737-1755. https://doi.org/10.1007/s13146-019-00523-1

  • Köroğlu, F. & Mülayim, O. (2023). Geoconservation Strategies of Türkiye. Geoheritage, 15, Article 97. https://doi.org/10.1007/s12371-023-00862-5

  • Kurt, İ., Özkan, M., Karslı, Ş., Çolak, T. ve Topçu, T. (2005). Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Jeodinamik ve Metalojenik evrimi (Keşap, Giresun-Çarşıbaşı, Trabzon-Torul, Gümüşhane arasının jeolojisi) (Rapor no: 10875). MTA (Yayımlanmamış).

  • Kuzucuoğlu, C., Çiner, A. & Kazancı, N. (2019). Geomorphological regions of Turkey. In C. Kuzucuoğlu, A. Çiner & N. Kazancı (Eds.), Landscapes and Landforms of Turkey (p.: 41- 178), World Series of Geomorphology. Springer.

  • McCool, S. F. & Moisey, R. N. (Eds.). (2008). Tourism, recreation and sustainability: Linking culture and the environment. Cabi Digital Library.

  • Merdan, K. ve Okuroğlu, S., 2016. Alternatif Turizm Çeşitlerinin Gümüşhane Turizmine Etkisi Üzerine Bir Araştırma/A Search on the Effect of the Alternative Kinds of Tourism on the Tourism of Gümüşhane. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 961-984.

  • Mestanza-Ramón, C., Pranzini, E., Anfuso, G., Botero, C. M., Chica-Ruiz, J. A. and Mooser, A. (2020). An Attempt to Characterize the “3S” (Sea, Sun, and Sand) Parameters: Application to the Galapagos Islands and Continental Ecuadorian Beaches. Sustainability, 12(8), 3468.

  • Nazik, L. (2008). Mağaraların Araştırılma, Koruma ve Kullanım İlkeleri. MTA Yayını, Yerbilimleri ve Kültür Serisi, No.2, Ankara.

  • Nazik, L. & Tuncer, K. (2010). Türkiye karst morfolojisinin bölgesel özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi, Karst ve Mağara Araştırmaları, 1(1), 7-19.

  • Nazik, L. & Poyraz, M. (2015). Role of neotectonics in karst morphology of Turkey, IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 203-213).

  • Nazik, L. & Poyraz, M. (2017). A region that characterise the general karst geomorphology of Turkey: Central Anatolia Plateau karst zone, Türk Coğrafya Dergisi, 68, 43-56.

  • Nazik, L. & Bayarı, S. (2018). Mağara zengini ülke: Türkiye. Mavi Gezegen, 24,7-19.

  • Nazik, L., Poyraz, M. & Karabıyıkoğlu, M. (2019). Karstic landscapes and landforms in Turkey. In C. Kuzucuoğlu, A. Çiner, & N. Kazancı (Eds.), Landscapes and Landforms of Turkey (p.: 181- 196), World Series of Geomorphology. Springer

  • Newsome, D. & Dowling, R. K. (2018). Conclusions: thinking about the future. In R. Dowling & D. Newsome (Eds.), Handbook of geotourism. Edward Elgar Publishing.

  • Newsome, D. & Dowling, R. K. (2010). Geotourism: the tourism of geology and landscape. Goodfellow Publisher.

  • Nikishin, A. M., Okay, A.I., Tüysüz, O., Demirer, A., Amelin, N. & Petrov, E. (2015a). The Black Sea basins structure and history: New model based on new deep penetration regional seismic data. Part 1: Basins structure and fill. Marine and petroleum Geology, 59, 638-655.

  • Nikishin, A. M., Okay, A., Tüysüz, O., Demirer, A., Wannier, M.,Amelin, N.&Petrov,E.,(2015b).The Black Sea basins structure and history: new model based on new deep penetration regional seismic data. Part 2: tectonic history and paleogeography. Marine Petroluem Geology, 59, 656-670.

  • Ofluoğlu, S. (1993). Çalköy-Alazlı (Düzköy-Trabzon) yöresinin karstlaşma yönünden incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

  • Okay, A. I., Şengör, A. M. C. & Görür, N. (1994). Kinematic history of the opening of the Black Sea and its effect on the surrounding region. Geology, 22, 267-270.

  • Okay, A. I. & Şahintürk, Ö. (1997). Geology of the Eastern Pontides, In: A. Robinson, ed., Regional and petroleum geology of the Black Sea and surrounding regions. American Association of Petroleum Geologists Memoir, 68, 291-311.

  • Okay, A. I. & Tüysüz, O. (1999). Tethyan Sutures Northern Turkey. In The Mediterranean Basins: Tertiary Extension Within The Alpine Orogen. Geological Society, London, Special Publication, 156, 475-515.

  • Okay, A. I., Tansel, İ. & Tüysüz, O. (2001). Obduction, subduction and collision as reflected in the Upper Cretaceous-Lower Eocene sedimentary record of western Turkey. Geological Magazine, 138, 117- 142.

  • Öter, Z. ve Hazarhun, E. (2023). Turizm Ürünleri ve AlternatifTurizm. Türkiye Turizm Zirvesi, Çalıştay Raporları, (s.101-119). Anadolu Üniveristesi Basımevi.

  • Özer, S., Meriç, E., Görmüş, M. & Kanbur, S. (2009). Biogeographic distribution of rudists and benthic foraminifera: an approach to CampanianMaastrichtian palaeobiogeography of Turkey. Geobios, 42, 623-638.

  • Özer, S. & Mülayim, O. (2022). Geoconservation and geotourism potential of vulnerable rudist fossil geosites from SE Anatolia (Turkey). Geoheritage, 14, Article 12. https://doi.org/10.1007/s12371- 022-00650-7

  • Özkar, İ. ve Kırcı, E. (1997). Planktonic foraminifera biostratigraphy of the SW Trabzon area. İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yerbilimleri Dergisi, 10, 79-93.

  • Özpay, G. A. (2020). Geotourism and proposed geopark projects in Turkey. In S.B. Nekouie (Ed.), The Geotourism Industry in the 21st Century: The Origin, Principles, and Futuristic Approach, 1st edn. Apple Academic Press.

  • Özsayar, T., Pelin, S. ve Gedikoğlu, A. (1981). Doğu Pontidler’de Kretase. Karadeniz Teknik Üniversitesi Yer Bilimleri Dergisi Jeoloji, 1/2, 65- 114.

  • Özsayar, T., Pelin, S., Gedikoğlu, A., Eren, A. ve Çapkınoğlu, Ş. (1982).Ardanuç (Artvin) yöresinin jeolojisi (The geology of the Ardanuç (Artvin) region). Karadeniz Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi Jeoloji, 2, 21-38.

  • Öztürk, M. Z. (2018). Karstik kapalı depresyonların (dolinlerin) morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi, 36, 1-13.

  • Özyurt, M., Kırmacı, M. Z. & Al-Aasm, I. S. (2019). Geochemical characteristics of Upper Jurassic-Lower Cretaceous platform carbonates in Hazine Mağara, Gümüşhane (northeast Turkey): Implications for dolomitization and recrystallization. Canadian Journal of Earth Sciences, 56, 306-320.

  • Özyurt,M.,Kirmaci,M.Z.,Al-Aasm,I.,Hollis,C.,Tasli, K. & Kandemir, R. (2020). REE characteristics of Lower Cretaceous Limestone Succession in Gümüşhane, NE Turkey: Implications for Ocean Paleoredox Conditions and Diagenetic Alteration. Minerals, 10, 683.

  • Panizza, M. (2001). Geomorphosites: concepts, methods, and examples of geomorphological survey. Chinese Science Bulletin, 46 (S1), 4–5.

  • Pearce, D.G. (1994). Alternative tourism: concepts, classifications and questions. Tourism: New directions and alternative tourism. John Wiley

  • Pelin, S.(1977). Alucra (Giresun) Güneydoğu Yöresinin Petrol Olanakları Bakımından İncelenmesi [Yayımlanmış Doçentlik Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Yer Bilimleri Fakültesi

  • Reynard, E. & Brilha, J. (2018). Geoheritage: a multidisciplinary and applied research topic. In E. Reynard, J.Brilha (Eds.), Geoheritage (pp. 3-9). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-12- 809531-7.00030-7

  • Ruban, D. A. (2010). Quantification of geodiversity and its loss. Proceedings of the Geologists’ Association, 121, 326-333

  • Ruban, D. A. (2018). Karst as important resource for geopark-based tourism: Current state and biases. Resources, 7(4), 82. https://doi.org/10.3390/ resources7040082

  • Sarı, B., Kandemir, R., Özer, S., Walaszczyk, I., Görmüş, M., Demircan, H. & Yılmaz, C. (2014). Upper Campanian calciclastic turbidite sequences from the Hacımehmet area (eastern Pontides, NE Turkey): integrated biostratigraphy and microfacies analysis. Acta Geologica Polonica, 64(4), 393-418.

  • Sena, Í. S., Azevedo Ruchkys, Ú. & Travassos, L. E. P. (2022). GeotourismPotential in Karst Geosystems: An example from the Lund Warming Ramsar Site, Minas Gerais, Brazil. Catena, 208,Article 105717. https://doi.org/10.1016/j.catena.2021.105717

  • Sofracıoğlu, D. & Kandemir, R. (2013). The Upper Cretaceous calciclastic submarine fan deposits in the Eastern Pontides, NE Turkey: facies architecture and controlling factors. Turkish Journal of Earth Sciences, 22, 588-610.

  • Stevanovic, Z. (2019). Karst waters in potable water supply: a global scale overview. Environmental Earth Sciences, 78 (23), Article 662. https://doi. org/10.1007/s12665-019-8670-9

  • Şahin, F. (2012). Eskişehir İlinin Kültür Turizmi Potansiyeli: Mevcut Durum ve Öneriler [Yayımlanmış Uzmanlık Tezi]. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, Eskişehir.

  • Şengör, A. M. C. & Yılmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181-241.

  • Şengör, A. M. C., Altıner, D., Zabcı, C., Sunal, G., Lom, N., Aylan, E. & Öner, T. (2023). On the nature of the Cimmerian Continent. Earth-Science Reviews,Article 104520. https://doi.org/10.1016/j. earscirev.2023.104520

  • Şeren, A., Babacan, A.E., Gelişli, K., Ögretmen, Z. & Kandemir, R. (2012). An investigation for potential extensions of the Karaca Cavern using geophysical methods. Carbonates and Evaporites, 27, 321-329.

  • Taslı, K. (1990). Micropaléontologie, stratigraphie et environnement de dépôt des séries jurassiques à faciès de plate-forme de la région de KaleGümüshane (Pontides orientales, Turquie). Revue de Micropaléontologie, 36(1), 45-65.

  • Taslı, K., Özer, E. &Yılmaz, C. (2000). Biostratigraphic and EnvironmentalAnalysis of the UpperJurassic Lower Cretaceous Carbonate Sequence in the Başoba Yayla Area (Trabzon, NE Turkey). Turkish Journal Earth Sciences, 8, 125-135.

  • Theodossiou-Drandaki, I., Nakov, R., Wimbledon, W. A. P., Serjani., A., et al. (2004). IUGS Geosites project progress-a first attempt at a common framework list for South Eastern European Countries. In M.A. Parkes (Ed.), Natural and Cultural Landscapes. The Geological Foundation, Royal Irish Academy.

  • Tomić, N., Antić, A., Marković, S.B., Đorđević, T., Zorn, M. & Valjavec, M. B. (2019). Exploring the potential for speleotourism development in eastern Serbia. Geoheritage, 11, 359-369. https:// doi.org/10.1007/s12371-018-0288-x

  • Törk, K., Çakır, K. ve Kahraman, İ. (2013). Çal Mağarası (Trabzon-Düzköy) Araştırma Raporu (Rapor No: 11675). MTA (Yayımlanmamış).

  • Türk-Öz, E. & Özyurt. M. (2018). Palaeoenvironment reconstruction and planktonic foraminiferal assemblages ofCampanian (Cretaceous) carbonate succession, Çayırbağ area (Trabzon, NE Turkey). Carbonates and Evaporites, 33, 1-33. https://doi. org/10.1007/s13146-017-0413-y

  • Uncu, L. & Karakoca, E. (2019). Evaluating the geomorphological features and geotourism potentials of Harmankaya Canyon (Bilecik, Turkey). Journal of Tourism and Hospitality Management, 7(1), 1–15.

  • Unur, K. ve Şeker, F. (2023). Yerel Toplumun Turizme Karşı Tutumu. Türkiye Turizm Zirvesi, Çalıştay Raporları, (s. 121-125). Anadolu Üniversitesi Basımevi.

  • URL 1: https://whc.unesco.org/en/statesparties/tr

  • URL 2: https://kulasalihligeopark.com

  • URL 3: http://www.progeo.ngo

  • URL 4: https://turizmsurasi.ktb.gov.tr/TR-169845/ sura-hakkinda.html

  • URL 5: https://turizmsurasi.ktb.gov.tr/TR-204576/ turizmde-urun-cesitliligi-ve-surdurulebilirlikkomisyon-.html

  • URL 6: https://whc.unesco.org/en/list/?search=karst&o rder=country

  • URL 7: https://gumushane.ktb.gov.tr/TR-57888/ karaca-magarasi.html

  • URL 8: http://www.gumushane.gov.tr/karacamagara

  • URL 9: https://trabzon.ktb.gov.tr/TR-57785/calmagarasi.html

  • URL10:https://trabzon.ktb.gov.tr/Eklenti/59518,homeof-trabzon-turkcepdf.pdf?0

  • URL 11: https://tdf.gov.tr/18159/sahin-kaya-tirmanisbahcesi-rehberi-yayinlandi/

  • Uzun,A. (1991). Karaca Mağarası (Torul-Gümüşhane). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Bilim ve Uygulama Kolu, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 3,15-24.

  • Uzun, A., Zeybek, H. I., Yılmaz, C. ve Bahadır, M., 2015. Aksu Çayı havzası Traverten Mağaraları, Giresun. Marmara Coğrafya Dergisi, 31, 243- 257.

  • Van Beynen, P. E. (2011). Karst Management. Springer

  • Van Hinsbergen, D. J., Torsvik, T. H., Schmid, S. M., Maţenco, L. C., Maffione, M., Vissers, R. L., Gürer, D. & Spakman, W. (2020). Orogenic architecture of the Mediterranean region and kinematic reconstruction of its tectonic evolution since the Triassic. Gondwana Research, 81, 79- 229. https://doi.org/10.1016/j.gr.2019.07.009

  • Van, A. ve Boynukalın, S. (1999). Trabzon ili Düzköy İlçesi, Çal Mağarası Raporu. KTÜ Jeoloji Mühendisliği Bölümü.

  • Varnavina, A. V., Khamzin, A. K., Kidanu, S. T. & Anderson, N. L. 2019. Geophysicalsite assessment in karst terrain: A case study from southwestern Missouri. Journal of Applied Geophysics, 170, Article 103838. https://doi.org/10.1016/j. jappgeo.2019.103838

  • Veress, M. (2016). Covered Karsts. Springer.

  • Veress, M., Telbisz, T., Tóth, G., Lóczy, D., Ruban, D. A., Gutak, J. M. (2018). Glaciokarsts. Springer.

  • Vincent, S. J., Guo, L., Flecker, R., BouDagher-Fadel, M. K., Ellam, R. M. & Kandemir, R., (2018). Age constraints on intra-formational unconformities in Upper Jurassic-Lower Cretaceous carbonates in northeast Turkey; geodynamic and hydrocarbon implications. Marine and Petroleum Geology, 91, 639-657. https://doi.org/10.1016/j. marpetgeo.2018.01.011

  • White, W. B. (2019). Speleothems. In Encyclopedia of Caves. Academic Press.

  • Williams, P. W. (2008). The role of the epikarst in karst and cave hydrogeology: a review. International Journal of Speleology, 37,1-10.

  • Wimbledon, W. A. P. & Smith-Meyers, S. (2012). Geoheritage in Europe and its conservation. PeoGEO Special Publication.

  • Yamaç, A., Gilli, E., Tok, E. & Törk, K. (2021a). Natural Sciences in the Caves of Turkey. In Caves and Karst of Turkey - Vol. 1. Cave and Karst Systems of the World. Springer

  • Yamaç, A., Gilli, E., Tok, E. & Törk, K. (2021b). 45 Interesting Caves of Turkey. In Caves and Karst of Turkey - Vol. 1. Cave and Karst Systems of the World. Springer.

  • Yılmaz, C. (2002). Gümüşhane-Bayburt yöresindeki Mesozoyik havzalarının tektono-sedimantolojik kayıtları ve kontrol etkenleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 45(1), 141-164. https://www.jmo.org.tr/ resimler/ekler/cb811134b9d39fc_ek.pdf

  • Yılmaz, C. & Kandemir, R. (2006). Sedimentary records of the extensional tectonic regime with temporal cessation: Gümüşhane Mesozoic Basin (NE Turkey). Geologica Carpathica, 57, 3.

  • Yılmaz, C., Carannante, G., & Kandemir, R. (2008). The rift-related Late Cretaceous drowning of the Gümüşhane carbonate platform (NE Turkey). Bollettino della Società Geologica Italiana, 127, 37-50.

  • Yılmaz, E. (2013). Jeolojik Oluşumların Kültür Varlıkları Açısından Değerlendirilmesi ve Turizme Kazandırılması: Pamukkale Örneği. [Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi], T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.

  • Yücel, C., Arslan, M., Temizel, I., Yazar, E.A. & Ru-et, G. (2017). Evolution of K-rich magmas derived from a net veined lithospheric mantle in an ongoing extensional setting: Geochronology and geochemistry of Eocene and Miocene volcanic rocks from Eastern Pontides (Turkey). Gondwana Research, 45, 65-86. https://doi.org/10.1016/j. gr.2016.12.016

  • Zeybek, M., Murat, G., Kaçaroğlu, F., Karacan, E. & Özbek, A. (2023). Caves in clastic rocks (Muğla, SW Türkiye). Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 172, 61-79. . https://doi. org/10.19111/bulletinofmre.1154017

  • Zaman, M. (2000). Gümüşhane İli’nin Turizm Potansiyeli. Doğu Coğrafya Dergisi, 6(4), 211- 236.

  • Zaman, M. (2010). Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda Dağ ve Yayla Turizmi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 977, Edebiyat Fakültesi Yayın No: 134, Araştırma Serisi No: 110.

  • Zaman, M., Şahin, İ.F. ve Birinci, S. (2011). Çal Mağarası Düzköy Trabzon ve çevresinin ekoturizm potansiyeli açısından önemi. Doğu Coğrafya Dergisi, 26, 1-23.

  • Zaman, M. (2012). Trabzon İlinin Turizm Coğrafyası (Potansiyel, Alternatifler, Planlama). Erzurum Atatürk Üniversitesi Yayınları No:999, FenEdebiyat Fakültesi Yayını No:137, Araştırma Serisi No:113.

  • Zgłobicki, W. & Baran-Zgłobicka, B. (2013). Geomor phological heritage as a tourist attraction. A case study in Lubelskie Province SE Poland. Geoheritage, 5,137-149.










  • APA

  • AMA

  • Chicago

  • EndNote

  • IEEE

  • ISNAD

  • JAMA

  • MLA

  • Vancouver

    • Diyadin (Ağrı) Doğal Traverten Köprülerinin Jeomorfolojisi ve Oluşumları, Doğu Anadolu, Türkiye
    Selahattin Polat İsmail Ege
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Bu çalışma Murat ırmağı üzerindeki ender yer şekillerinden iki doğal köprünün jeomorfolojik özellikleri ve oluşumları üzerinde etkili olan faktörleri, ayrıca bu köprüler ile ilgili başlıca problemleri, köprülerin korunmasına yönelik yapılması gereken çalışmaları ve jeomiras olarak önemini ortaya koymayı amaçlamıştır. Çok özel jeomorfolojik süreçler sonucunda oluşan doğal köprüler, Diyadin (Ağrı) İlçesi`nin güneyinde Dibekli-Mollakara-Tazekent-DavutGöğebakan-Taşbasamak köyleri arasında Diyadin Jeotermal Alanı (DJA) olarak adlandırabileceğimiz sahada Murat Irmağı üzerinde yer almaktadır. Sahada arazi gözlemleri yapılmış; jeolojik, jeomorfolojik ve tektonik özellikler incelenmiş, lazermetre ile alandaki traverten sırtları, konileri ve bacaları gibi traverten birikim şekillerinin özelliklerini ortaya koymaya yönelik olarak yükseltileri, uzunlukları ve genişlikleri ölçülmüş GPS ile koordinatları alınmıştır. Literatür çalışması gerçekleştirilerek, arazi çalışmalarında elde edilen sayısal verilerin doğrultusunda ArcGIS 10.8 paket yazılımı ile jeomorfoloji haritası üretilmiştir. Murat Irmağı üzerinde Köprüçermik Köprüsü KKB-GGD yönünde 64 m uzunluğundadır. Köprünün üstkesiminde genişliği 9,5-21 m arasında değişir. Murat Irmağı, köprü altında 7 m genişliğe sahip bir yatakta akış göstermektedir. Köprüyü oluşturan travertenlerin kalınlığı giriş kısmında 15 m, çıkış kısmında ise 22 m`dir. Traverten çökelimi köprünün giriş kısmının doğu yamaçında devam etmektedir. Köprüçermik Köprüsü`nün kuzeyinde yöre halkının "Kudret Köprüsü" adını verdiği doğal bir köprü bulunmaktadır. Murat ırmağı doğusundaki ve batısındaki yerleşmeleri birbirine bağlayan karayolu köprüsü olarak kullanılan köprünün genişliği 30 m, uzunluğu ise 63 metredir. Köprü, KKB-GGD istikametinde uzanan traverten sırtının KKB ucuna yakın kısmında açılmıştır. Bu doğal traverten köprülerden Köprüçermik Köprüsü, dünyada oluşum bakımından ender özelliklere sahiptir. Murat Irmağı iki kenarında, tektonik hatlar boyunca yüzeye çıkan termal suların oluşturduğu farklı doğrultulardaki traverten sırtlarının önce dikey yönde yükselti kazanmaları, daha sonra ise bu sırtların karşılıklı olarak akarsu yatağı üzerinde yatay yönde gelişmeleri ile oluşmuştur. Kudret Köprüsüise Murat Irmağı`nın traverten sırtını alttan oyması ve daha sonra genişletmesi ile açılmıştır. Kudret Köprüsü fosil traverten köprüsü olup kısmen ilksel morfolojisini kaybetmiştir. Sahadaki diğer traverten birikim şekillerinde (koni, teras, baca, sırt gibi) olduğu gibi traverten köprüleri de doğal ve antropojenik kökenli çeşitli tehditler ile karşı karşıyadır. Diyadin Jeotermal Alanı (DJA) `ndaki bu birikim şekilleri karstik jeomiras olarak koruma altına alınmalı ve saha jeopark alanı olarak ilan edilmelidir.

  • Diyadin

  • doğal köprü

  • jeomiras

  • Murat Nehri

  • traverten

  • Altunel, E. (1996). Pamukkale travertenlerinin morfolojik özellikleri, yaşları ve neotektonik önemleri. Maden Tetkik Arama Dergisi, 118, 46-64, https://dergi.mta.gov.tr/dosyalar/images/mtadergi/ makaleler/tr/20150602142814_375_2274fe31.pdf

  • Altunel, E. (2015). Traverten: üst kabukta meydana gelen jeolojik olayların sır deposu. Traverten-Tufa Çalıştayı /Travertine-Tufa Workshop (s. 38), 5-8 Kasım 2015, Denizli.

  • Altunel, E. & Hancock, P. L. (1993a). Morphology and structural setting of Quaternary travertines at Pamukkale Western Turkey. Geological Journal, 28(3–4), 335–346. https://doi.org/10.1002/ gj.3350280312

  • Altunel, E. & Hancock, P. L. (1993b). Active fissuring and faulting in Quaternary travertines at Pamukkale, western Turkey. In I. S. Stewart, C. Vita-Finzi & L. A. Owen (Eds.), Neotectonics and Active Faulting. Zeitschrift Für Geomorphologie Supplement, 94, 285–302

  • Altunel, E. & Hancock, P. L. (1996). Structural attributes of travertine-filled extensional fissures in the Pamukkale plateau, Western Turkey. International Geology Review, 38, 768–777. https://doi.org/10.1080/00206819709465360

  • Altunel, E. & Karabacak, V. (2005). Determination of horizantal extension from fissure-ridge travertines: a case study from the Denizli Basin, Southwestern Turkey. Geodinamica Acta, 18(3-4), 333-342, https://doi.org/10.3166/ga.18.333-342

  • Antic, A, Tomic, N. & Markovic, S. (2020). Karstbased geotourism in Eastern Carphatian Serbia: Exploration and evaluation of Natural Stone Bridges. Geoconservation Research, 3(2), 62-80, https://dx.doi.org/10.30486/ gcr.2020.1903486.1023

  • Arenas-Abad, C., Vazquez-Urbez, M., Pardo-Tirapu, G. & Sancho-Marcen, C. (2010). Fluvial and associated carbonate deposits. In A. M. AlonsoZarza & L. Tanner (Eds.). Carbonates in Continental Settings: Facies, Environments, and Processes (pp. 133–175). Developments Sedimentology 61, 1st Edition. USA, Elsevier.

  • Atiker, M. (1991). Koruyamadığımız Doğal Anıtlar. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Haziran 1991, 32-35

  • Ayaz, E. (2002). Travertenlerde Gözlenen Morfolojik Yapılar ve Tabiat Varlığı Olarak Önemleri. Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi Seri A-Yerbilimleri, 19(2), 123-134

  • Aylar, F., Gürgöze, S., Uzun,A. ve Zeybek, H. İ. (2022). Yerköprü Doğal Tüneli nin Jeomorfolojisi ve Turizm Potansiyeli Vezirköprü Samsun. Coğrafya Dergisi, 44, 1–15, https://doi.org/10.26650/ JGEOG2022-981930

  • Aylar, F., Zeybek, H. İ. ve Dinçer, H. (2020). Kayabaşı Doğal Köprüsü (Ulus-Bartın). Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(1), 171-187, https://dergipark.org.tr/tr/ pub/gumus/issue/52805/661255

  • Barbier, E. (2002). Geothermal energy and current status: An overview. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 6(1-2), 3–65, https://doi. org/10.1016/S1364-0321(02)00002-3Get rights and content

  • Bayari, S. (2002). A Rare Landform: Yerköprü Travertine Bridges in the Taurids Karst Range, Turkey. Earth Surface Processes and Landforms, 27, 577-590, https://doi.org/10.1002/esp.337

  • Bögli, A. & Capezzuoli, E. (2009). Travertine deposition and faulting: the fault-related travertine fissure-ridge at Terme S. Giovanni, Rapolano Terme (Italy). International Journal of Earth Sciences (Geol Rundsch), 98, 931–947. https:// doi.org/10.1007/s00531-007-0290-z

  • Brogi, A., Capezzuoli, E., Aqué, R. & Branca, M. & Voltaggio, M. (2010). Studying travertines for neotectonics investigations: Middle–Late Pleistocene syn-tectonic travertine deposition at Serre di Rapolano (Northern Apennines, Italy). International Journal of Earth Sciences, 99(6), 1383–1398. https://doi.org/10.1007/s00531-009- 0456-y

  • Burçak, M., Yıldırım, T. ve Yücel, M. (1997). AğrıDiyadin-Çermik Sahası Jeotermal Jeofizik Etüt Raporu. MTA Derleme No: 10020, 12 s. (yayımlanmamış).

  • Calic-Ljubojevic, J. (2000). Natural Bridges on the VratnaRiver(Eastern Serbia) asthe LastRemnants of a Former Cave. Acta Carsologica, 29(2), 241- 248. https://doi.org/10.3986/ac.v29i2.463

  • Capezzuoli, E., Gandin, A. & Pedely, M. (2014). Decoding tufa and travertine (fresh water carbonates) in the sedimentary record: the state of the art. Sedimentology, 61, 1–21. https://doi. org/10.1111/sed.12075

  • Chafetz, H. S. & Folk, R. L. (1984). Travertines: depositional morphology and the bacterially constructed constituents. Journal of Sedimentary Research, 54, 289–316.

  • Cleland, H. F. (1910). North American natural bridges, with a discussion on their origin. Bulletin of the Geological Society of America, 21, 313-338.

  • Cvijic, J. (1918). Podzemna hidrografija i morfoloska evolucija karsta (Hydrographie souterraine et evolution morphologique du karst). Posebna İzdanja SGD, 34, 539, Beograd 1957 (reprint).

  • Çakır, Z. (1999). Along strike discontinuities of active normal faults and its influence on Quaternary travertine deposition examples from western Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 8, 67– 80, https://journals.tubitak.gov.tr/earth/vol8/iss1/5

  • Delikan, A. & Mert, M. (2019). Depositional and geochemica characteristics of geomorphologically controlled recent deposits on the Göksü River in Yerköprü (Konya, southern Turkey). Carbonates and Evaporites, 34, 441-459, https://doi. org/10.1007/s13146-018-0477-3

  • Eltez, M., Doğan, M.A., Durukan, M. & Hepbaşlı, A. (2001). Diyadin integrated geothermal application. Proceedings of Twenty-sixth Workshop on Geothermal Reservoir Engineering (pp.: 406- 412). Stanford (CA), Stanford University.

  • Emig, W. H. (1917). The travertine deposits of the Arbuckle Mountains, Oklahoma. Oklahoma Geological Survey Bulletin, 29, 9-76.

  • Field, S. M. (2002). A Lexicon of Cave and Karst Terminology with Special Reference to Environmental Karst Hydrology. National Center for Environmental Assessment-Washington Office, Office of Research and Development U.S. Environmental Protection Agency, Washington.

  • Filippis, L. D., Faccenna, C., Billi, A., Anzalone, E., Brilli, M., Soligo, M. & Tuccimei, P. (2013). Plateau versus fissure ridge travertines from Quaternary geothermal springs of Italy and Turkey: Interactions and feedbacks between fluid discharge, paleoclimate, and tectonics, Earth-Science Reviews, 123, 35–52. https://doi. org/10.1016/j.earscirev.2013.04.004

  • Ford, D. C & Williams, P. W. (2007). Karst Geomorphology and Hydrology, Revised edition. Chichhester, John Wiley & Sons.

  • Ford, T. D. & Pedley, H. M. (1996). A review of tufa and travertine deposits of the World. Earth Science Reviews, 41, 117–175. https://doi.org/10.1016/ S0012-8252(96)00030-X

  • Gradzinski, M., Bella P. & Holubek, P. (2018). Constructional caves in freshwater limestone: A review of their origin, classification, significance and global occurrence, Earth-Science Reviews, 185, 179-201. https://doi.org/10.1016/j. earscirev.2018.05.018

  • Gavrilović, D. (1998). Natural bridges – phenomenon ofthe fluviokarst in eastern Serbia. Nature protection, 48−49, 25−32

  • Glover, C. & Robertson, A. H. F. (2003). Origin of tufa (cool water carbonate) and related terraces in the Antalya area, SW Turkey. Geological Journal, 38, 329–58, https://doi.org/10.1002/gj.959

  • Gunn, J. (2004). Encyclopedia of caves and karst science. (Edited by John Gunn). Taylor and Francis Group, ISBN 0-20348385-5. New York London.

  • Guo, L. & Riding, R. (1998). Hot-spring travertine facies and sequences, Late Pleistocene Rapolano Terme, Italy. Sedimentology, 45, 163-180. http:// dx.doi.org/10.1046/j.1365-3091.1998.00141.x

  • Hancock, P. L., Chalmers, R. M. L., Altunel, E. & Çakır, Z. (1999). Travitonics: using travertines in active faultstudies. Journal of Structural Geology, 21(8), 903–916. https://doi.org/10.1016/S0191- 8141(99)00061-9

  • Hepbaşlı, A. & Özgener, L. (2004). Development of geothermal energy utilization in Turkey.AReview. Renewable and Sustainable Reviews, 8(5), 433- 460. https://doi.org/10.1016/j.rser.2003.12.004

  • Huggett, R.J. (2011). Funtamentals of Geomorphology, Third Edition. Taylor &Francis Group, Routledge, London and New York.

  • Jennings, J. N. (1985). Karst Geomorphology. Blackwell, Oxford, UK.

  • Julia, R. (1983). Travertines. In P. A. Scholle, D. G. Bebout & C. H. Moore (Eds), Carbonate Depositional Environments (pp. 62–72, ), The American Associtation of Petroleum Geologist Tulsa, Oklohoma (AAPG Memoir.), 33.

  • Kandemir, R., Tagliasacchi, E., Kayseri-Özer, M. S., Şaffak, D., Köroğlu, F., Hsun-Ming Hu. & Shen, C. C. (2021). The multidisciplinary approaches on facies developments and depositional systems of the Bahçecik Travertines, Gümüşhane, NETurkey Turkish Journal of Earth Sciences, 30, 561-579, https://doi.org/10.3906/yer-2104-20

  • Karabacak,V.,Mutlu,H.,&DenizYağcıoğlu,K.(2021). Manifestations of Quaternary syneruptive fluid circulations on carbonate veins Central Anatolian Volcanic Province. Journal of Quaternary Science, 36, 124-137. https://doi.org/10.1002/jqs.3260

  • Karadoğan, S. ve Yıldırım, A. (2008). Birkleyn Mağaralarının (Diyarbakır/Lice) Jeomorfolojik Özellikleri, Oluşumu ve Turizm Potansiyeli. Dünden Bugüne Lice Sempozyumu (s. 155-178), 05-06 Eylül-2008, Lice/Diyarbakır.

  • Kayan, İ. (1990). Tarih öncesi yerleşme yerleri olarak Antalya mağaralarının jeomorfolojik özellikleri. Ege Coğrafya Dergisi, 5(1), 10-31. https:// dergipark.org.tr/tr/download/article-file/56949

  • Keskin, B. (1998). Geological Report and Geothermal Potential of Diyadin Geothermal Area. MTA Geothermal, Report, Turkey

  • Lannutti, E., Lenzano, M.G., Baron, J., Moragues, S. & Lenzano, L. (2020). Structural health of Puente del Inca Natural Monument Using the integrating of instruments and Technologies. Cuadernos de Investigación Geográfica (Geographical Research Letters), 46(2), 447-476.https://doi.org/10.18172/ cig.4390

  • Lazaridis, G., Vavliakis, E. & Pennos, Ch. (2005). Temporal earthpyramids in caves. An example from Zesta Nera cave of Sidirokastro, Serres (Macedonia, Greece). Proceedings of 14th International Congress of Speleology, Vol.2, (pp. 579–581), Athens– Kalamos.

  • Mesci, B. L., Gürsoy, H. & Tatar, O. (2008). The evolution of travertine masses in the Sivas area Central Turkey and their relationships to active tectonics. Turkish Journal of Earth Sciences, 17(2), 219–240. https://journals.tubitak.gov.tr/ earth/vol17/iss2/2

  • Mesci, B. L., Erkman, A. C., Gürsoy, H. & Tatar, O. (2017a). Fossil findings from the Sıcak Çermik fissure ridge-type travertines and possible hominid tracks Sivas Central Turkey. Geodinamica Acta, 30(1), 15–30. https://doi.org/10.1080/09853111.2 017.1406430

  • Mesci, B. L., Gürsoy, H., Tatar, O., Ghaleb, B., Sürmeli, H. E. ve Ekizoğlu, Ö. (2017b). Farklı Tektonik Rejimlerin KontrolüAltında OluşanTravertenlerin Morfolojik Özellikleri: Diyadin (Ağrı), Reşadiye (Tokat) ve Yenice (Denizli) Travertenleri. Uluslararası Jeomorfoloji Sempozyumu 2017 (UJES-2017) Bildiriler Kitabı, (s. 352), Elâzığ.

  • Miller, D. J. & Donovan, S. (1999). Geomorphology of the Natural Bridge at Riversdale, Parish of St. Catherine,Jamaica. Caribbean Journal of Science, 35(1-2), 112-122.

  • Mutlu, H., Aydın, H. ve Kazancı, A. (2013). Diyadin (Ağrı)Jeotermal Sahasına Yönelik Jeokimyasal ve İzotopik Bulgular. 11.Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, (s. 47-67), 17-20 Nisan 2013, İzmir.

  • Nazik, L., Törk, K., Tuncer, K., Özel, E., İnan, H. ve Savaş, F. (2005). Türkiye Mağaraları. Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu, Bildiriler Kitabı (s. 31-46), 24-26 Haziran, Beyşehir.

  • Pasvanoğlu, S. & Güler, S. (2010). Hydrogeological and Geothermal Features of Hot and Mineralized Waters of the Ağri-Diyadin (Turkey). Proceedings World Geothermal Congress 2010,Bali,Indonesia, 25-29 April 2010.

  • Pentecost, A. (1995). The Quaternary travertine deposits of Europa and Asia Minor. Quaternary Science Reviews, 14(10), 1005-1028, https://doi. org/10.1016/0277-3791(95)00101-8

  • Pentecost, A. (2005). Travertine. Heidelberg: Springer Verlag.

  • Pentecost, A. & Viles, H. (1994). A review and reassessment of travertıne classification. Géographie physique et Quaternaire, 48(3), 305- 314. https://doi.org/10.7202/033011ar

  • Petrovic, D. (1969). Prilog poznavanju geneze prerasti. Globus, I, 42-46, Beograd

  • Petrovic, A. S. & Carevic, İ. (2015). Geological Influence on the Formation of Samar Natural Bridge and Collapse Valley of Ravna River from the Ne Kucaj Mountains (Carpatho-Balkanides, Eastern Serbia). Acta Carsologica 44(1), 37-46. https://doi.org/10.3986/ac.v44i1.898

  • Polat, S. (2011a). Kayadelen Karstik Tüneli. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 150–168. https://dergipark. org.tr/tr/download/article-file/3257

  • Polat, S. (2011b). Türkiye’de traverten oluşumu, yayılış alanı ve korunması. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 389-428. https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/3249

  • Polat, S. (2018). Pınarbaşı Kayseri Civarında Bol Debili Kaynaklar. 1.Pınarbaşı (Aziziye) Sempozyumu, 10-12 Mayıs 2018, Kayseri.

  • Polat, S. ve Deniz, M. (2017). Taşyaran (İmren) Vadisinde Yatak Çukurları ve Turizm Potansiyeli (Uşak). Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 204-217. https://doi.org/10.14781/mcd.291196

  • Polat, S. ve Ege, İ. (2018). Bolluk (Cihanbeyli) Traverten Konileri. Kriter Basım Yayın Dağıtım.

  • Sibson, R. H. (1996). Structural permeability of fluid-driven fault- fracture meshes. Journal of Structural Geology, 18, 1031-1042. https://doi. org/10.1016/0191-8141(96)00032-6

  • Sürmeli, H. E. (2014). Diyadin (Ağrı) Travertenlerinin Gelişimi Morfolojik ve Aktif Tektonik Özellikleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

  • Tekin, E. ve Ayyıldız, T. (2001). Sıcakçermik Jeotermal Alanındaki (Sivas KB, Türkiye) Güncel traverten Çökellerinin Petrografik Özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 44(1), 1-13. https://www.jmo.org. tr/resimler/ekler/e6260b81898beac_ek.pdf

  • Toker, E. (2017). Quaternary fluvials tufas of Sarıkavak area, southwestern Turkey: Facies and depositional systems. Quaternary International, 437(Part A), 37-50. https://doi.org/10.1016/j. quaint.2016.06.034

  • Toker, E., Kayseri-Özer MS., Özkul, M. & Kele, S. (2015). Depositional system and palaeoclimatic interpretations of Middle to Late Pleistocene travertines: Kocaba”, Denizli, SW Turkey. Sedimentology, 62(5), 1360-1383. https://doi. org/10.1111/sed.12186

  • Viles, H. A. & Goudie, A. S. (1990). Tufas, travertines and allied carbonate deposits. Progress in Physical Geography, 14, 19-41. https://doi. org/10.1177/030913339001400102

  • Wyatt, A. (ed.), (1986). Challinor’s Dictionary of Geology, 6th edn. Univesity of Wales Press, Cardiff.

  • Zaman, M., Polat, S. ve Özdemir, M. (2000). Diyadin Kaplıcaları. Doğu Coğrafya Dergisi, 6(4), 349– 378, https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/26792

  • Zentmyer, R, Myrow, P.M. & Newell D. L. (2008). Travertine deposits from along the South Tibetan Fault System near Nyalam, Tibet. Geological Magazine, 145(6), 753-765, https://doi. org/10.1017/S0016756808005323

  • Zeybek, H. İ. (2004). Delikkaya Natural Bridge (Tokat). International Symposium on Earth System (pp. 105-110), İstanbul.

  • Zeybek, H. İ., Uzun, A., Yılmaz, C., Bahadır, M., Hatipoğlu, İ. K., Dinçer, H. ve Gürgöze, S. (2015). Yıldız Doğal Köprüsü, Yıldızeli-Sivas. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (UJES-2015) (s. 559- 563), Samsun.










  • APA

  • AMA

  • Chicago

  • EndNote

  • IEEE

  • ISNAD

  • JAMA

  • MLA

  • Vancouver

    • Dünya`nın En Değerli Süstaşlarından Biri Olan Painit Mineralinin, Jeolojik ve Mineralojik Olarak Bulunabilirliğinin İrdelenmesi; Türkiye`de Painit Var mıdır?
    Murat Hatipoğlu Gürsel Yanik Evrim Çoban
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Dünyada bugüne kadar keşfedilmiş 4.000`den fazla mineral olmasına karşın, bazıları doğada çok nadir bulundukları için, koleksiyonel bakımdan çok değerlidirler. Bu minerallerden dünyanın en nadir ve en değerli olanlardan birisi depainit [CaZrB(Al9O18)] mineralidir. Güneydoğu Asya`da Myanmar (Burma)`da 1950`lerde keşfedildikten sonra, bu nadir koleksiyonel ve mücevher taşının, çok yüksek maddi değeri nedeniyle, başka ülkelerde de bulunma ihtimali üzerine araştırmalar sürekli yapılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, painit mineralinin mineralojik ve gemolojik özelliklerini benzer minerallerle kıyaslamalı olarak ortaya koyarak, Türkiye`de painit mineralinin nasıl aranabileceği ve bulunabileceği örnek bir çalışma yapmaktır. Painitlerin, jeolojik olarak magmatik kökenli lökogranitler ile metamorfik kökenli mermerlerin dokanaklarındaki skarn kuşaklarında oluştukları ve bulundukları bilinmektedir. Sonuç olarak, eğer Türkiye`de bir painit minerali aranacaksa ve süstaşı olarak değerlendirilecekse; bu mineralin jeokimyasal bileşiminde mutlaka Ca, Zr ve B gibi elementlerinin yüzde miktarları göz önüne alınmalı, korundum, spinel vb. minerallerinin oluşum ortamlarına benzer jeolojik ortamlarda aranmalıdır. Özellikle, magmatik kayaçlar ile karbonatlı kayaçların metamorfizma kontağında, skarn kuşaklarının ve/veya bunların alüvyonlarında araştırılması gerekir.

  • Painit

  • yakut

  • en nadir süstaşları

  • gemolojik özellikleri

  • Armbruster, T., Dobelin, N., Peretti, A., Gunther, D., Reusser, E. & Grobety, B. (2004). The crystal structure of painite CaZrB[Al9 O18] revisited. American Mineralogist, 89, 610-613. https://doi. org/10.2138/am-2004-0415

  • Ay, A.M., Hatipoğlu, M., Günel, H., Kılınçarslan, S. ve Velioğlu, T. (2013). Doğanşehir (Malatya) yakut oluşumlarının yayılımının tespiti ve oluşum kökenine ait yaklaşımlar [Determination of ruby formation and approaches to the origin in Doğanşehir (Malatya)]. 66.. Türkiye Jeoloji Kurultayı (1-5 Nisan), Ankara, 222-223.

  • Berry, L.G., Mason, B. & Dietrich, R.V. (1983). Mineralogy, 2nd Ed. W.H. Freeman and Co. USA.

  • Claringbull-Gordon, F., Hey M. H. & Payne, C. J. (1957). Painite, a new mineral from Mogok, Burma. Mineralogical Magazine, 31, 42-425. https://doi.org/10.1180/minmag.1957.031.236.11

  • Hatipoğlu, M., Türk, N., Chamberlain, S. C. & Akgün, A. M. (2010). Gem-quality transparent diaspore (zultanite) in bauxite deposits of the İlbir Mountains, Menderes Massif, SW Turkey. Mineralium Deposita, 45(2), 201-205. https://doi. org/10.1007/s00126-009-0262-2

  • Hatipoğlu. M. (2011). Al(Fe,Ti,Si)-mobility and secondary mineralization implications: A case study of the karst unconformity diasporite-type bauxite horizons in Milas (Muğla). Journal of African Earth Sciences, 60(3), 175-195. https:// doi.org/101016/J.Jafrearsci.2011.02.009

  • Hatipoğlu. M. & Çoban, E. (2021). Gem-quality blue sapphires (Al2 O3 -corundum variety) from the Milas-Yatağan region, Muğla, Turkey. Academia Letters, Article 4085, 1-5. https://doi. org/10.20935/AL4085

  • Hatipoğlu, M., Çoban, E., Çil, V., Babalık, H. ve Güney, H. (2022). Türkiye’nin süstaşı kalitesindeki korundum (Al2 O3 ) mineral (mavi safir) yatağı; Oluşumları ve Gemolojiksel özellikleri [Gem quality corundum (Al2 O3 ) mineral (blue sapphire) deposit from Turkey; Their formation and gemological characteristics]. International Black Sea Modern Scientific Research Congress Full Text Book (s. 46-56), (September 29,-October 02) Rize-Türkiye.

  • Hatipoğlu, M. & Çoban, E. (2023). Painite [CaZrB(Al9 O18)] crystal, one of the rarest and popular gemstones in the world; in the case of legends about its presence in Türkiye, mineralogical properties, similar stones that can be mixed and scientific approaches. 2nd International İzmi̇r Congress (October 14-16) on Life, Engineering, and Applied Sciences Proceedings Book (p.:16). İzmir, Türkiye.

  • Hollabaugh, C.L. & Foit, F. F. (1984). The crystal structure of an Al-rich titanite from Grisons, Switzerland. Amerikan Mineralogist, 69(7-8), 725-732. database_code_amcsd 0000942

  • Kaydu-Akbudak, İ., Gürbüz, M., Başıbüyük, Z., Hatipoğlu, M., Öztüfekçi-Önal, A. & İşler, F. (2021). Mineralogical and gemological characteristics of metaophiolite hosted corundum (Malatya-Türkiye). Sakarya University Journal of Science, 25(2), 1-9. https://doi.org/10.16984/ saufenbilder.644002

  • Krauskopf, K.B.(1982).Introduction to Geochemistry., International Student Edition. Mc Graw-Hill Book Co.

  • Lafuente B, Downs R T, Yang H & Stone N. (2015). The power of databases: the RRUFF project. In T. Armbruster & R. M. Danisi (Eds.), Highlights in Mineralogical Crystallography (p.: 1-3). Berlin, Germany, W. De Gruyter, pp 1-3.

  • MacFall, R. P. (1969). Gem Hunter’s Guide – Handbook fort the Amateur Collector (Find and Identify Gem Minerals, Includes a Complete Directory of the Best Hunting Localities), Reprint Edition. Thomas Y. Crowell Co.

  • Moore, P. B. & Araki, T. (1976). Painite, CaZrB[Al9 O18]: Its crystal structure and relation to jeremejevite, B5 [X3 Al6 (OH)3 O15], and fluoborite, B3 [Mg9 (F,OH)9 O9 ]. American Mineralogist, 61(1- 2), 88-94.

  • Shigley. J. E., Kampf, A. R. & Rossman, G. R. (1986). New data on painite. Mineralogical Magazine, 50, 267-270. https://doi.org/10.1180/ minmag.1986.050.356.09

  • Peretti, A. (2003). New findings of painite. Contributions to Gemology, 2, 19-20.

  • Tsirelson, V., Antipin, M., Gerr, R., Ozerov, R. & Struchkov, Y. (1985). Ruby structure peculiarities derived from X-ray data. Localization of chromium atoms and electron deformation density, Physica Status Solidi A87, 425-433, database_ code_amcsd 0015110. https://doi.org/10.1002/ pssa.2210870204

  • Warr, L.N. (2021). IMA-CNMNC approved mineral symbols. Mineralogical Magazine, 85(3), 291- 320. https://doi.org/10.1180/mgm.2021.43

  • Webster, R. (1994). Gems, Their Sources, Descriptions and Identification. Butterworths, Sevenoaks, UK, 1027s. Wyckoff R.

  • Wyckoff, G. (1963). Crystal Structures 1, Second edition. Interscience Publishers, (p. 239-444) New York, New York, _database_code_amcsd 0011762

  • URL 1, (2023). Painite, http://minerals.gps.caltech. edu/files/visible/painite/Wetloo_Mine-915.jpg

  • URL 2, (2023). Painite, https://geologyscience.com/ gemstone/painite/#jp-carousel-11364

  • URL 3, (2023). Painite, www.mindat.org

  • URL 4, (2023). Painite, www.webmineral.com

  • URL 5, (2023). Painite, www.gemdat.org

  • URL 6, (2023). GoogleEarth, https://earth.google.com/ web/@0,-3.2872998,0a,22251752.77375655d,35 y,0h,0t,0r/data=OgMKATA

  • Yeniyol, M. (2010). Teknik Mineraloji ve Petrografi (Szymanski, Andrzey’den çeviri). İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4910.










  • APA

  • AMA

  • Chicago

  • EndNote

  • IEEE

  • ISNAD

  • JAMA

  • MLA

  • Vancouver

    • Kaşağıl Köyü (İvrindi, Balıkesir) Civarında Yüzeylenen Karakaya Kompleksi İçerisindeki Permiyen-Triyas Yaşlı Kireçtaşı Bloklarının Biyostratigrafik Önemi
    Nagihan Çağlar Ali Murat Kiliç
    PDF Olarak Görüntüle

    Öz: Karakaya Kompleksi benzer yaşta fakat değişik havza koşulları ve tektonik ortamları yansıtan dört farklı tektonostratigrafik birimden meydana gelir. Bu birimler; Nilüfer, Hodul, Çal birimleri ve Orhanlar Grovağı`dır.Nilüfer birimi, çoğunlukla metabazit ve metakumtaşı türü kayalardan, az miktarda kuvarslı kalkşistler ve onları üzerleyen mermerden oluşur. Hodul birimi, Karakaya Kompleksi içerisinde en yaygın gözlenen birim olup, açık gri-beyaz renkli, feldispatlı kumtaşı ve bunlarla ardalanmalı koyu gri-siyah şeyl, silttaşları ile muhtemelen dar ve kesintili bir alanda, mercek biçiminde yersel resif tepecikleri ya da bankları şeklinde çamurlu bir deniz tabanında çökelmiş olan Kaşal Kireçtaşı Üyesinden meydana gelir. Orhanlar Grovağı, Karakaya Kompleksi içerisinde monotongrovak ve şeyl matriksi içerisinde yer alan kireçtaşı ve az oranda spilit bloklarından oluşur. Çal birimi ise içinde yer yer izlenen pelajik kireçtaşı ve bordomsu kahve renkli radyolaritler, çamurtaşı ara seviyeleri ile yaygın olarak kireçtaşı olistolitlerinden oluşmaktadır. Bu çalışmada İvrindi`nin (Balıkesir) 15 km GB`sındaki Kaşağıl Köyü civarında yer alan Hodul birimine ait Kaşal Kireçtaşı Üyesinin kireçtaşı bloklarının biyostratigrafisi çalışılmıştır. İnceleme alanında kırıntılı klastik bir matriks ile birlikte gözlenen kireçtaşı bloklarından derlenen numunelerden Permo-Triyas yaşını veren foraminiferlerile ammonit, brakiyopod, krinoid, ekinit, gastropod kavkı parçaları gibi makrofosiller elde edilmiştir. Ölçülen stratigrafi kesitlerinde en genç seviyeleri oluşturan tabakalardan Involutina ? jurassica JONES türü elde edilmiştir.

  • Balıkesir

  • Karakaya

  • Kaşağıl Köyü

  • Kaşal Kireçtaşı

  • Permo-Triyas

  • Akyürek, B., Bilginer, E., Akbaş, B., Hepşen. N., Sunu, O., Soysal. Y. (1984). Ankara-ElmadağKalecik dolayının temel jeoloji özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 20, 31-46.

  • Akyüz, S. ve Okay, A.İ. (1998). Manyas güneyinin (Balıkesir) jeolojisi ve mavi şistlerin tektonik konumu. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 120, 105-120.

  • Aslaner,M.(1965).Etüdegeologiqueetpetrographiques de la region d’Edremit-Havran. MTA Yayınları no. 110, 98.

  • Aygen, T. (1956). Etude geologique de la region de Balya. Publ. de I’Institute d’Etudes el de Research. Mineral en Turquie, Serie D, No 11.

  • Bailey, E. B. & McCallien, W. J. (1950). The Ankara Melange and the Anatolian Thrust. Nature 166, 938-941.

  • Bailey, E.B. & McCallien, W.J. (1953). Serpentinite lavas, the Ankara mélange and the Anatolian thrust. Transactions of the Royal Society of Edinburgh 62, 403-442.

  • Bingöl, E. (1968). Contribution â l’etude geologique de la partie Centrale et Sud-Est du massif de Kazdağ (Turquie). These du Doctorat, Faculty of Scientific University Nancy, 191 p., Fransa.

  • Bingöl, E., Akyürek, B. ve Korkmazer, B. (1973). Biga Yarımadası’nın jeolojisi ve Karakaya Formasyonunun bazı özellikleri. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi Tebliğleri, (s.:70-77).

  • Blanc, P. (1965). Serie stratigraphique de Çal Köy (Anatolie Occidentale, Turquie): presence de spilites dans le Permien. Societe Geologique de France, Comptes Rendus, 3, 100-102.

  • Brinkmann, R. (1971). Jungpalaozoikum und alteres Mesozoikum in NW Anatolien. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) Dergisi, 76, 56-67.

  • Dickinson, W. R. & Seely, D. R. (1979). Structure and stratigraphy of forcarc regions. American Association of Petroleum Bulletin, 63, 2-31.

  • Duru, M., Pehlivan, Ş., Okay, A.İ., Şentürk, Y. ve Kar, H. (2012). Biga Yarımadası’nın Tersiyer öncesi jeolojisi. Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Özel Yayın Serisi, 28, 7-74.

  • Ercan, T., Ergül, E., Akçaören, F., Çetin, A., Granit, S. ve Asutay, J. (1990). Balıkesir-Bandırma arasının jeolojisi, Tersiyer volkanizmasının petrolojisi ve bölgesel yayılımı. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 110, 113-130.

  • Ergül, E., Öztürk, Z., Akçaören, F. ve Gözler, M.Z. (1980). Balıkesir ili-Marmara Denizi arasının jeolojisi (Rapor No: 6760). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.

  • Ergül, E., Gözler, M.Z. ve Akçaören, F. (1986). 1/100000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi Balıkesir-F6 paftası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları.

  • Erol, O. (1956). Ankara Güneydoğusundaki Elma Dağı ve Çevresinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi Üzerinde Bir Araştırma [A study of the Geology and Geomorphology of the Region of Elmadağ, Southeast of Ankara]. Special Publication, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara, Serie D 9.

  • Erk, A. S. (1942). Etude geologique de la region entre Gemlik et Bursa (Turquie), Special Publication. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA), Serie B 9, 295.

  • Genç, Ş.C.(1986). Uludağ-İznik Gölü arasının jeolojisi (Rapor No: 7853). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü.

  • Gümüş,A. (1964). Contribution a l’etude geologique du secteur septentrional de Kalabak Köy - Eymir Köy (region d’Edremit), Turquie. Special Publication. Maden Tetkik Arama Enstitüsü, 117, 109.

  • Kaya, O., Wiedmann, J. and Kozur, H. (1986). Preliminary report on the stratigraphy, age and structure of the so-called Late Paleozoic and/or Triassic “melange or “suture zone complex” of Northwestern and western Turkey. Yerbilimleri, 13, 1-16.

  • Kaya, O., Özkoçak, O. and Lisenbee, A. (1989). Stratigraphy ofthe pre Jurassic blocky sedimentary rocks to the south of Bursa, NW Turkey. Mineral Research and Exploration of Turkey (MTA) Bulletin, 109, 15-24.

  • Koçyiğit, A. (1987). Hasanoğlan (Ankara) yöresinin tektono-stratigrafisi: Karakaya orojenik kuşağının evrimi. Yerbilimleri, 14, 269-294.

  • Krushensky, R, Akçay, Y. and Karaege, E. (1980). Geology of the Karalar-Yeşiller area, Northwest Anatolia, Turkey. Bulletin, U.S.A., Geological Survey, 1461. https://doi.org/10.3133/b1461

  • Leven, E. J. & Okay, A. İ (1996). Foraminifera from the exotic Permo-Carboniferous limestone blocks in the Karakaya Complex, northwest Turkey. Rivista Italians Paleontologia e Stratigrafia, 102, 139- 174.

  • Okay, A.İ. (2000). Was the Late Triassic orogeny in Turkey caused by the collision of an oceanic plateau?. In E. Bozkurt, J. A. Winchester, & J. A. D. Piper D. (Eds.), Tectonics and Magmatism in Turkey and Surrounding Area. Geological Society, Special Publications (pp. 25-41), London.

  • Okay, A.İ. & Altıner, D. (2004). Uppermost Triassic limestone in the Karakaya Complex - stratigraphic and tectonic significance. Turkish Journal of Earth Sciences, 13, 187-199.

  • Okay, A. İ. & Göncüoğlu, M. C. (2004). The Karakaya Complex: A review of data and concepts. Turkish Journal of Earth Sciences, 13, 77-95.

  • Okay, A.İ., Siyako, M. ve Bürkan, K. A. (1990). Biga yarımadasının jeolojisi ve tektonik evrimi. Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 2(1), 83-121.

  • Okay, A. İ., Satır, M., Maluski, H., Siyako, M., Monie, P., Metzger, R., et al. (1996). Paleo and Neo-Tethyan events in NW Turkey: Geologic and geochronologic constraints. A. Yin and T.M. Harrison (Eds.), The Tectonic Evolution of Asia, World and Regional Geology (pp. 420-441).

  • Okay, A.D., Siyako, M. ve Bürkan, K.A. (1990). Biga Yarımadasının jeolojisi ve tektonik evrimi. Türkiye Petrol jeologlar; Derneği Bülteni, 2(1), 83-121.

  • Pickett, E.A. & Robertson,A. H. F. (2004). Significance of the Triassic volcanogenic Nilüfer Unit for Paleotethys and the Karakaya suture zone in NW Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 13, 97- 143.

  • Şengör, A. M. C. (1984). The Cimmeride Orogenic System and the Tectonics of Eurasia. Geological Society of America, Special Paper, 195, 82. https:// doi.org/10.1130/SPE195-p1

  • Şengör, A.M.C. & Yılmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75, 181–241.

  • Tekeli, O. (1981). Subduction complex of pre-Jurassic age, northern Anatolia, Turkey. Geology, 9, 68-72.

  • Yalçınkaya, S. veAvşar Ö.P. (1980). Mustafakemalpaşa (Bursa) ve dolayının Jeolojisi (Rapor No:6717). Amden Tetkik Arama Enstitüsü.










  • APA

  • AMA

  • Chicago

  • EndNote

  • IEEE

  • ISNAD

  • JAMA

  • MLA

  • Vancouver

    • SAYI TAM DOSYASI
    PDF Olarak Görüntüle